Magazyn6
2101

613

CENA

jak też od cen wszystkich dóbr wytworzonych, albowiem zmiana ceny każdego z dóbr wytworzonych wywołuje, poprzez przepływ kapitału z jednych gałęzi produkcji do drugich, zmianę podaży danego dobra. Zmiany cen dóbr produkcyjnych są jednak już w =kali podaży uwzględnione (gdyż zależy ona od kosztów krańcowych). Natomiast nieuwzględnione są zmiany cen innych dóbr wytworzonych. Dlatego skalę podaży należy interpretować, jako podającą związek zachodzący między ceną a ilością zaofiarowaną danego dobra przy założeniu, że ceny innych dóbr, wytwarzanych zapomocą tych samych dóbr produkcyjnych, pozostają niezmienne lub zmieniają się tylko nieznacznie. Prawo kosztów produkcji jest podstawą autoregulacji wolnokonkurencyjnej gospodarki wymiennej, gdyż kapitał i praca rozkładają się tak na poszczególne gałęzie produkcji, że produkuje się wszędzie taką ilość danego dobra, jaką można sprzedać po cenie równej kosztowi średniemu (wliczając w koszt średni ewentualnie i rentę, wynikającą z używania niepomnażalnych dóbr produkcyjnych).

6. Historja teoryj cen wolnokonkurencyj-nych. Pierwszą teorję cen wolnokonku.en -cyjnych dała ekonom ja klasyczna, zwłaszcza Smith i Ricardo. Oparli oni teorję cen wolnokonkurencyjnych na prawie kosztów produkcji, twierdząc, że koszty w y-znaczają cenę. Jest to o tyle nieścisłe, że chociaż przy wolnej konkurencji ceny są równe kosztowi krańcowemu (a z reguły także kosztowi średniemu), to jednak nie można powiedzieć, żeby koszty wyznaczały cenę. Koszty bowiem same zależą od ilości wyprodukowanej, która znów zależy od ceny danego dobra. Dopiero przecięcie krzywej popytu z krzywą podaży wyznacza, jaki jest koszt krańcowy, a z reguły także, jaki jest koszt średni. Jest jednakowoż jeden wypadek, w którym rzeczywiście można powiedzieć, że koszty wyznaczają cenę. Jest to omówiony już wypadek, gdy krzywa podaży jest linją poziomą. Krzywa ta reprezentuje wówczas zarówno koszt krańcowy, jak i koszt średni (gdyż jeśli koszt wyprodukowania każdej następnej jednostki jest ten sam, to koszt średni jest stale równy kosztowi krańcowemu). W wypadku tym cena zależy wyłącznie od położenia krzywej podaży (kosztów), a kształt i położenie krzywej popytu są obojętne. Pokazuje to rys. 5, gdzie S S¹ jest krzywą podaży (kosztów) a D D¹ i D’ D* są to dwa różne położenia krzywej popytu; cena jest w obu wypadkach ta sama (MP = M¹ P¹).

Wypadek ten zachodzi, jak wiadomo, gdy: 1) nie używa się dóbr produkcyjnych niepomnażalnych tak, że przez proporcjonalne powiększenie ilości używanych dóbr produkcyjnych osiąga się proporcjonalne zwiększenie ilości produktu, 2) każda gałąź produkcji jest na tyle małą cząstką całego gospodarstwa społecznego, że rozszerzenie przez nią produkcji nie wywołuje znaczącego podrożenia używanych przez nią dóbr produkcyjnych. Drugi, a naogół też i pierwszy, warunek był niewątpliwie spełniony przy zatomizowanej produkcji przemysłowej pierwszej połowy XIX wieku, tak, że teorja klasyczna dawała dość wierny obraz ówczesnego mechanizmu kształtowania się cen. Co do pierwszego warunku, to R i-c a r d o już stwierdził, że ceny wytworów rolnictwa i górnictwa wyznaczone są przez ich krańcowy koszt produkcji, przyczem zdawał sobie sprawę z tego, że wysokość krańcowego kosztu zależy od popytu. Jednakowoż brak pojęcia skali popytu nie pozwolił mu na jasne sformułowanie tej zależności.

Twierdząc, że koszty produkcji wyznaczają ceny, ekonomja klasyczna usiłowała uzależnić ceny od technicznych warunków produkcji. Czyniła to przez sprowadzenie kosztów do ilości pracy niezbędnej do wytworzenia danego dobra. W ten sposób, według teorji klasycznej, ceny miały być proporcjonalne do ilości pracy niezbędnej do wytworzenia danego dobra, która wynika z technicznych warunków produkcji. Sformułowanie takie dali Ricardo i Marx. Ci sami dwaj autorzy zauważyli jednak, że koszty nie są proporcjo-