Magazyn6
7701

669

CHRZEŚCIJAŃSTWO

zawsze różnice zdań co do poszczególnych punktów objawienia, wielką jednak rolę odgrywały także osobiste zawiści jednostek czy narodów, niezadowolenie z istniejących w Kościele stosunków, polityka rządzących albo też i dążenia społeczne. Wspomnimy tylko o kilku najważniejszych odłamach.

Do najpotężniejszych w starożytności należał arjanizm, który zaprzeczał bóstwa Chrystusa i nie uznawał Trójcy św. Bardzo rozpowszechniony w III i IV wieku, zaniknął potem prawie zupełnie. W Polsce szerzył się on w XVI wieku.

Nestorjanizm powstały w V wieku głosił, że w Chrystusie są nietylko dwie natury, boska i ludzka, ale także i dwie osoby. Rozpowszechnił się przedewszystkiem w Persji i Mezopotamji i sięgnął w średniowieczu daleko do Indyj, Chin i Azji środkowej. Zupełnie przeciwnym mu jest monofizytyzm głoszący, że w Chrystusie jest tylko jedna natura, mianowicie boska. Powstał również w V wieku. Istnieje dziś w Armenji i Syrji (Jakobici, tak nazwani od swego reformatora w VI w. Jakóba El Baradai), oraz jako kościoł koptyjski w Egipcie i Abisynji. Monoteletyzm zaprzeczający dwoistości woli w Chrystusie był bardzo rozpowszechniony na Wschodzie w w. VII; dziś zaginął zupełnie.

Potężnym rozłamem ch. była schizma wschodnia, datująca się od IX wieku, a dokonana ostatecznie w XI wieku. Objęła ona kraje zamieszkałe przez Greków i te narody, które od nich przyjęły ch., a więc Bułgarów, Serbów, Rosjan, Ukraińców (4 miljony mieszkające w Polsce należą do katolicyzmu obrządku greckiego) i przeważną część Rumunów, ogółem 145 mi-Ijonów. Zwolennicy schizmy tworzą t. zw. kościół prawosławny, rozbity na samodzielne (autokefaliczne) cerkwie krajowe, zależne w wielkiej mierze od władz państwowych. Autokefaliczną jest również cerkiew prawosławna w Polsce. Główne różnice dogmatyczne między Kościołem katolickim a odłączonym wschodnim stanowią: pochodzenie Ducha św., czyściec, prymat papieża i jego nieomylność w rzeczach wiary i obyczajów, Niepokalane Poczęcie N. P. Marji.

Drugi wielki rozłam ch. wprowadził w w. XVI protestantyzm, wynikły głównie ze smutnych ówczesnych stosunków w Kościele. Wymagały one gruntownej reformy w głowie i członkach. Zwlekano z nią, aż przyszedł gwałtowny przewrót, który oderwał od katolicyzmu przeważną część narodów germańskich. Sam protestantyzm rozpadł się na wielką ilość sekt i wyznań, liczebnie wynosi około 210 mil jonów wyznawców. Cechą zasadniczą jest wolne od tradycji i władzy kościelnej czerpanie wiary z samego Pisma św. oraz odrzucanie zewnętrznych obrzędów.

Według danych z roku 1930 na ogólną liczbę chrześcijan 645 miljonów, przypada na wyznanie katolickie 310 miljonów, na prawosławie 145 milj., a protestanckie 210. Do licznych ale drobniejszych wyznań należy 10 miljonów.

Dążenie do przywrócenia jedności w rozdartym na wiele wyznań ch., do złączenia wszystkich wyznawców Chrystusa w jednym Kościele zawsze w nim nurtowało. Wysiłki w tym kierunku przynosiły dotychczas tylko częściowe i skromne owoce. Różnice umysłowości, wzajemna nieznajomość i piętrzące się stąd uprzedzenia, zbytnie przywiązanie do rzeczy często całkiem nieistotnych i trzeciorzędnych, osobiste ambicje i rozbieżności polityki narodowej oraz inne tym podobne przyczyn)' utrudniają dzieło zjednoczenia.

4. Wpływ chrześcijaństwa na kulturę.

W ocenie poszczególnych urządzeń czy zjawisk w ch. trzeba zawsze pamiętać

0    tern, że na konkretną jego postać składają się trzy odrębne elementy: element boski obejmujący pewien zespół prawd objawionych i instytucyj pochodzących od Założyciela. Następnie element ludzki w znaczeniu pozytywnem i dodatniem, a obejmujący to wszystko, co w ciągu wieków ch. przyjęło z otaczającego je świata kultury: wiedzę filozoficzną, pewne formy życia społecznego, sposoby odprawiania kultu, co do którego Chrystus pozostawił tylko najbardziej zasadnicze wytyczne i t. d.

Podobne jest w tern ch. do nasienia, które włożone w ziemię czerpie z otaczającego je świata surowe materjały i dzięki swej sile żywotnej przerabia je na własne tkanki

1    wzrasta. Pierwiastek boski w nim łączył się z najrozmaitszemi wartościami ludzkiego pochodzenia, przetwarzał je, chrystjani-zował to wszystko, co znalazł dobrego u narodów, które swym wpływem obejmował, przyswoił sobie wiele konkretnych form 1 urządzeń z kultury grecko-łacińskiej, atoli nie jest wewnętrznie i nierozerwalnie związany z nią i równie dobrze mógłby połączyć się z formami kultury chińskiej czy