Magazyn6
9301

885

DOBRA PAŃSTWOWE ROLNE

i w czterech województwach południowych, (z czego pas nadbużański i zabużańskie powiaty Białostockiego woj. przeszły dopiero na wiosnę 1919 r.) o ogólnej powierzchni 260 tys. ha; w 1925 r. przybyły majątki, położone w trzech województwach wschodnich, o powierzchni 89 tys. ha, w 1922 r. położone na terenie obecnego woj. wileńskiego, o powierzchni 46 tys. ha i w 1923 r. majątki państwowe, położone w województwach b. zaboru pruskiego, o powierzchni 151 tys. ha.

Przez zarząd Ministerstwa Rolnictwa przeszły majątki państwowe o ogólnej powierzchni ok. 570 tys. ha, w czem gospodarstwa stawowe i jeziora stanowią 51 tys. ha. Te majątki były położone nierównomiernie w poszczególnych województwach: w biało-slockiem ok. 54 tys. ha, kieleckiem 79 tys. ha, lubelskiem 61 tys. ha, łódzkiem 35 tys., warszawskiem 41,5 tys., pomorskiem 64 tys., poznańskiem 82 tys., Śląskiem 14,5 tys., nowogrodzkiem 22 tys., poleskiem 56 tys., wileńskiem 46 tys., wolyńskiem 10,5 tys., w czterech województwach południowych ok. 2 tys. i w Warszawie ok. 2 tys. ha. Poza tem Ministerstwo Rolnictwa sprawowało i sprawuje zarząd nad 12 tys. ha czynszów wieczystych.

Pod względem pochodzenia należy rozróżnić, że majątki położone na terenie b. Kongresówki stanowiły przeważnie majątki t. zw. donacyjne, a poza tem w niewielkiej ilości b. Banku Włościańskiego, b. państwowe, pocerkiewne i poduchowne, w czterech województwach wschodnich przeważnie były to majątki przejęte na własność państwa z mocy ustawy z dn. 17. XII. 1920 r., w b. zaborze pruskim w znacznym stopniu majątki państwowe, a poza tem niemieckich osób panujących i częściowo b. Komisji Kolonizacyjnej.

Stan zagospodarowania majątków, położonych w b. zaborze rosyjskim, był b. zły, z małemi wyjątkami majątki były zniszczone, a w niektórych wypadkach nawet niezagospodarowane i niezabudowane; inaczej przedstawiał się stan majątków w b. zaborze pruskim, gdzie poza niektóremi majątkami b. Komisji Kolonizacyjnej inne były normalnie zagospodarowane.

Prawna strona majątków w b. zaborze pruskim była uregulowana, w byłym zaborze rosyjskim stawała się znaną dopiero w miarę dostarczania akt z Z. S. R. R.

Zasadniczem przeznaczeniem rolnych majątków państwowych po uchwaleniu ustawy o wykonaniu reformy rolnej było tworzenie zapasu ziemi dla parcelacji. W okresie przejściowym zasadniczo przyjęto sposób eksploatacji majątków państwowych w formie wydzierżawienia.

Wobec przeznaczenia majątków na parcelację i bezcelowości inwestowania w majątki, a ponadto niemożności dokonywania parcelacji w szybkiem tempie, majątki b. zaboru rosyjskiego były przez dłuższy czas b. źle zagospodarowane i trudno było o zna lezienie dobrych dzierżawców.

Poza parcelacją, majątki państwowe miały w pierwszym rzędzie zabezpieczyć możność prowadzenia akcji, związanej z podniesieniem kultury rolnej, a więc miały być terenem, na którym powstawały i powstają szkoły rolnicze, rolnicze instytucje naukowe i doświadczalne, pola doświadczalne, gospodarstwa mające na celu popularyzację wiedzy rolniczej oraz reprodukcję materja-łu siewnego i hodowlanego. Poza tem część tych majątków została przekazana innym ministerstwom na potrzeby specjalne.

Poniżej podane liczby ilustrują dochodowość majątków państwowych dla roku 1927, jako fakt dokonany oraz przewidziane w preliminarzu na r. 1935/6: z zarządzanych jeszcze w 1927 r. 181 tys. ha majątków rolnych i rybnych dochód wyniósł Ti 700000 t. j. po 64 zł z ha. Wydatki zaś wyniosły na administrację i inwestycje r 725 000, czyli 9,5 złotego. Preliminowany na rok 1935/36 dochód ze 1x4 tys. ha majątków rolnych miał wynieść około 2 200 000 zł, a rozchód ok. 1 400 000 zł. Należy zauważyć, że dochód w poszczególnych latach był bardzo nierówny, gdyż zależał z jednej strony od ogólnej powierzchni majątków, znajdujących się jeszcze w zarządzie państwowym (ilość ta malała w każdym roku w miarę parcelacji), z drugiej strony od cen żyta w związku z ustaleniem czynszu w równoważniku żyta, poza tem na dochód wpływał coraz to mniejszy odsetek majątków dochodowych, gdyż majątki przekazane do użytkowania na cele kultury rolnej nie podlegają oczynszowaniu, poza tem na szerszą skalę stosowane w ostatnich latach inwestycje w majątkach, posiadających już swoje przeznaczenie poza .parcelacją.