Magazyn6
9601

888

DOBROBYT

przybliżenie, gdyż zmiany zwyżkowe jednych cen równoważą się prawdopodobnie ze zmianami zniżkowemi innych. Badając w ten sposób d. społeczny zakładamy niezmienione potrzeby w tych dwóch okresach, co tern bardziej odbiega od rzeczywistości, im większy jest dystans czasowy między temi okresami. Wskaźniki d. społecznego (dochodu realnego) oparte na stałej podstawie są więc mniej ścisłe, niż obliczone metodą łańcuchową. Ponieważ przyjęcie okresu II za podstawę do obliczenia d. w okresie I może dać wynik niepokrywający się z obliczeniem, przy przyjęciu za podstawę okresu I, oblicza się zmiany d. z obu formuł, np. mnożąc je stronami. Zupełnie bezsilna jest statystyka w przypadkach, gdy zmienia się konsumcja nietylko ilościowo, gdy w jednym okresie występują dobra nie-konsumowane zupełnie w poprzednich. Trudność ta jest tern większa, im dłuższy jest dystans czasowy między okresami. Wspomnieć tu należy o badaniach nad d. podejmowanych z inicjatywy Międzynarodowego Instytutu Statystycznego. Celem tych badań było ujęcie różnych symptomów d. w jeden wskaźnik. W tym celu dodawano lub tworzono średnie z wskaźników produkcji oLrotow, spożycia niektórych artykułów, liczby ludności i t. p. Jedną z pierwszych takich prób podjął Neumann-Spallart w r. 1887. Podobnie skonstruowany wskaźnik d. Niemiec miał według Raportu Dawes’a być podstawą obliczania wysokości spłat reparacyjnych. Wskaźniki takie są tylko mało ścisłemi wskaźnikami dochodu realnego.

4. Czynniki wpływające na dobrobyt. Czynniki wpływające na d. społeczny możemy podzielić na dwie kategorje: 1) wpływające na dochód realny społeczeństwa, 2) oddziałujące w inny sposób na d. Dochód realny społeczeństwa zależy od ilości czynników produkcji oraz od ich gospodarczego wykorzystania. Maximum dochodu osiąga społeczeństwo wtedy, gdy krańcowa produktywność czynników produkcji jest w różnych zastosowaniach jednakowa, tak że odmienne ich zastosowanie dałoby produkt o mniejszej użyteczności. Mówimy tu zgodnie z A. C. Pigou o wyrównaniu krańcowych produktywności społecznych a nie prywatnych — na wysokość krańcowego produktu wpływają bowiem także ofiary nierekompensowane cenami (patrz wyżej). Zajmować się tu będziemy krańcowym produktem, wyrażonym w cenach t. j. prywat nym, jako bardziej wymiernym. Wyrównanie krańcowych produktów zachodzi, gdy działa konkurencja na rynku dóbr gotowych oraz na rynku czynników produkcji. Monopol zmniejsza dochód społeczny przez skierowanie niektórych czynników produkcji, zwolnionych przy zmniejszonym zbycie, do mniej rentownych zastosowań. Monopol, stosujący ceny zróżniczkowane ma większy zbyt, niż monopol przy cenie jednolitej i jest mniej odeń szkodliwy. Niewyrówna-nie krańcowej produktywności może wynikać z kosztów związanych z przesunięciem czynników produkcji do nowych zatrudnień (np. koszta wyszkolenia w nowym zawodzie), z braku informacji lub z trudności komunikacyjnych. Działalność państwowa na tern polu (organizacja szkolnictwa, komunikacji i t. p.) podnieść może dochód społeczny. Pożyteczny społecznie jest także nacisk na monopole w krerunku zwiększenia produktu lub zniżki cen. Odbywać się to może bądź drogą wyznaczania cen maksymalnych, bądź drogą degresywnego opodatkowania produkcji monopolisty.

D. społeczeństwa może się zmieniać przy niezmiennym dochodzie realnym. Może się to dziać w dwojaki sposób Jak wspomniano, istnieją pewne ofiary ponoszone na rzecz uzyskiwania dochodu, a nie rekompensowane rachunkiem cen. Rekompensowanie ich w drodze opodatkowania korzystających z nich i przelanie, kwot tych poszkodowanym podnosi d. społeczeństwa. Podobnie zwiększa d. społeczeństwa zmniejszanie nierówności w rozdziale dochodów, zachodzące bądź jako naturalny proces rynkowy przy wzroście płac i spadku zysków, np przy kapitalizacji postępującej szybciej niż przyrost ludności, bądź też może być wynikiem interwencji państwa. Polityka państwa może albo wpływać bezpośrednio na rozdział dochodu przez opodatkowanie zamożnych i użycie tych kwot na rzecz uboższych (bezpłatne nauczanie, dopłata ze Skarbu na rzecz ubezpieczeń społecznych, zasiłki dla bezrobotnych i t. p.), albo też może wpływać na kształtowanie się płac i cen artykułów nabywanych przez warstwy uboższe (np. budowa tanich mieszkań robotniczych). W niektórych przypadkach zmniejszaniu nierówności towarzyszy spadek dochodu społecznego. Zwiększenie spowodowane równiejszym podziałem dochodu społecznego może jednak skompensować