Magazyn6D901

445

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

Rok	Surówka	Żelazo fryszer.	Żelazo pudlowe
1840	8 400	1 460	2 180
1850	3 600	I 210	1 870
1857	7 100	965	5 650
1860	9 400	1030	10 350
1863	7 880	665	5 040
1865	5 5«o	750	4 720

Rok 1870 kładzie kres gospodarce rządowej, gdyż od tego czasu wszystkie przedsię biorstwa rządowe przechodzą w ręce gospodarki prywatnej.

W tymże okresie dają się zauważyć dwa zasadnicze zjawiska w działalności hutnictwa Królestwa Kongresowego. Mianowicie przegrupowywanie się hut terytorjalne i organizacyjne. Huty rozsiane były po calem prawie terytorjum Królestwa i wznoszone były głównie tam, gdzie znajdowano złoża rud. Od drugiej połowy XIX wieku, wobec coraz znaczniejszego zużycia węgla i wytrzebienia lasów, huty zaczynają grupować się w okolicach obfitujących w węgiel, t. j. w południowo-zachodniej części kraju. Drugiem zjawiskiem jtst zamieranie zakładów drobniejszych o niewielkiej produkcji i powstawanie coraz to większych jednostek, posiadających do rozporządzenia znaczniejsze kapitały i mogące taniej produkować. W ten sposób powstawały w Królestwie Kongresowem następujące duże jednostki: 1) Huta Bankowa, która w 1877 roku została przez właścicieli wydzierżawiona francuskiemu towarzystwu początkowo na 36 lat, a w 1908 r. definitywnie sprzedana temuż towarzystwu; 2) Tow. Akc. Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza powstało w 1881 r. jako zakład filjalny przedsiębiorstwa górnośląskiego, następnie jednak w 1897 r. przekształcone zostało na spółkę akcyjną; 3) Tow. Zakładów Metalowych B. Hantke, początkowo tylko fabryka w Warszawie, a następnie przy pomocy grupy górnośląskiej (Oberschl. Eisen. Industrie A. G.) w r. 1899 powstała huta Częstochowa w Rakowie pod Częstochową; 4) Walcownia Milowicka, założona przez Friedenshiitte na Górnym Śląsku, następnie,

powała zupełna likwidacja własności rządowej. Najważniejszy objekt, huta Bankowa, została w 1867 r. sprzedana Riesenkampfo-wi i Plemiannikowowi.

Wytwórczość hut rządowych przedstawiała się następująco (w tonnach):

stosownie do wymagania prawa rosyjskiego, przekształcona na spółkę akcyjną; 5) Huta Puszkin pod Sosnowcem, założona przez hr. Donnersmarcka, a następnie przekształcona na spółkę akcyjną, przyczem od roku 1911 większość akcyj przeszła w posiadanie Milowickiej Walcowni; 6) Huta Katarzyna, założona przez Górnośląską Spółkę Ver. Kónigs und Laura-hiitte A. G. pod Sosnowcem. Pracowała ona łącznie z hutą Blachownia, wydzierżawioną przez powyższą górnośląską spółkę od wielkiego księcia Michała Aleksandrowicza.

Wszystkie te huty grupowały się w zachodniej części Królestwa w zagłębiu wę-glowem dąbrowskiem lub w jego pobliżu.

Druga grupa hut umieściła się w okręgach bardziej wschodnich w okolicach Kielc i Radomia. Do nich należały: 7) Tow. Zakładów Górniczych Starachowickich, jedno z najstarszych, powstałe jako spółka akcyjna w 1875 ^T-y 8) Tow. Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich, założone w 1885 r.

Do mniejszych zakładów w tym okręgu należały: 9) Tow. Akc. Zakładów Górniczo-Hutniczych i Fabryk Stąporków oraz 10) Tow. Akc. Hrabia D. C. Broel-Plater w Bliżynie.

Poza temi większemi zakładami istniał jeszcze cały szereg zakładów drobniejszych, głównie rozsianych w zachodniej części Królestwa Kongresowego. Zanikały jednak one stopniowo i już na początku XX wieku pozostały z nich bardzo nieliczne szczątki, które w czasie wojny zaginęły zupełnie.

Jak z powyższego wyliczenia widać, prawie wszystkie zakłady hutnicze zgrupowane w zagłębiu dąbrowskiem powstawały jako zakłady filjalne przedsiębiorstw, mieszczących się po tamtej stronie granicy niemieckiej na Górnym Śląsku. Bvlo to wynikiem rosyjskiej polityki celnej, która dawała dużą ochronę na gotowe wytwory żelazne i znacznie mniejszą na półprodukt, tak że opłacało się wówczas budować po tej stronie granicy zakłady przetwórcze dla przeróbki górnośląskiego półwytworu. Pod wpływem rosyjskiej ochrony celnej i dobrego rozwoju rynku Królestwa zakłady te rozwijały się, stwarzając u siebie własną podstawę surowcową przez budowę wielkich pieców. W ten sposób rozwinęły się zakłady Milowickie wraz z hutą Puszkin, huta Katarzyna, Sosnowieckie Tow. Fabryk Rur I i Żelaza oraz huta Częstochowa. Huta Ban-