Magazyn6d701

643

HRUSZEWSKI MICHAŁ — HUCUL1

skim językiem wykładowym. Na tern stanowisku spędził 20 lat. Wybuch wojny światowej zmusił go do wyjazdu do Włoch, a stąd do Kijowa, gdzie pod zarzutem austrofilstwa został aresztowany i internowany w Rosji centralnej. Rewolucja z r. 1917 przywróciła mu wolność. Powołany na prezydenta Ukraińskiej Rady Centralnej, przez 14 miesięcy kierował losami Republiki Ukraińskiej. Przewrót hetmański (20. IV. 1918 r.) usunął go z naczelnego stanowiska, a zdobycie Kijowa przez bolszewików w lutym 1919 r. zmusiło go do ucieczki zagranicę. Wybrany członkiem Ukraińskiej Akademj i Nauk i otrzymawszy od rządu sowieckiego zapewnienie możności pracy naukowej na Ukrainie, powrócił w marcu 1924 r. do Kijowa, lecz gdy nie chciał występować w roli aktywnego propagatora komunizmu, ściągnął na siebie zarzuty „bur-żuazyjnego nastawienia" i „nacjonalizmu" i w r. 1930 został internowany w pewnej wsi pod Moskwą, gdzie nie miał nawet możności kontynuowania już rozpoczętych prac naukowych.

Głownem polem działalności H. była twórczość naukowa, jako dziejopisa Ukrainy. W gruntownej rozprawie (1904) wykazał bezpodstawność traktowania dziejów Europy Wschodniej wedle szematu: Kijów—Moskwa—Petersburg, stworzonego przez historjografów rosyjskich dla celów politycznych, i uzasadnił istnienie organicznej łączności Rusi Kijowskiej (IX—XII w.) z państwem Halicko Wołyńskiem (XIII do XIV w.), a stąd dalej z dziejami ziem ukraińskich, wciągniętych w skład Litwy i Polski (XIV—XVIII w.). Ta koncepcja posłużyła mu za podstawę do opracowania 10-tomowego dzieła: „Istorija Rusy-Ukraji-ny“, którą doprowadził do unji ha-dziackiej (1658). Całokształt dziejów Ukrainy aż do czasów najnowszych podał w trzech jednotomowych zarysach, napisanych w językach: rosyjskim (1904), ukraińskim (1911) i francuskim (1920). Drugiem monumentalnem dziełem H. jest 5-tomowa: „Istorija ukraj ińskoji literatury", doprowadzona do początków XVII w., w której autor zastosował socjologiczną metodę badań. Wybitnym pomnikiem jest również systematyczny kurs genetycznej so-cjologji: „Poczatky Hromadjaństwa". Prócz tego H. napisał cały szereg rozpraw, z których ważniejsze wyszły w 5-tomowym zbiorze: „Rozwidky i materijały" (1896 do 1905). H. był niezrównanym organizatorem pracy naukowej. W czasie pobytu we Lwowie zorganizował całą szkołę historyków ukraińskich, a jako prezes tamtejszego Naukowego Towarzystwa im. Szewczenki podniósł je do poziomu Akademji Nauk i utworzył przy niem muzeum i bogatą bibljotekę. W r. 1907 zorganizował Ukraińskie Towarzystwo Naukowe w Kijowie, a w czasie pobytu na emigracji Ukraiński Instytut Socjologiczny w Wiedniu. Wreszcie głównie dzięki jego działalności organizacyjnej Ukraińska Akademja Nauk zajęła w latach 1925—1930 pod względem produkcji naukowej przodujące miejsce w świecie słowiańskim. Do 1924 r. fi. brał żywy udział w życiu politycznem. Główną jego zasługą na tern polu było utrzymywanie ścisłego kontaktu między życiem kulturalnem i politycznem społeczeństwa ukraińskiego w głównych ośrodkach Podnieprza i we Lwowie, by przeciwdziałać szkodliwym następstwom podziału Ukrainy między dwa tak odmienne organizmy państwowe, jak Rosja i Austrja. W Galicji zwalczał t. zw. politykę „drobnych czynów", mającą na celu wyłącznie zaspokojenie potrzeb dnia, zalecając natomiast planową działalność, obliczoną na dalszą odległość czasową, i przeprowadził zjednoczenie partji „narodowieckiej" z prawem skrzydłem partji radykalnej. Na stanowisku prezydenta Republiki Ukraińskiej wprawdzie zbytnio ulegał wpływom stronnictwa socjalno-rewolucyjnego, składającego się z doktrynerów, nie mających praktyki życiowej, lecz ogłoszeniem czwartego uniwersału, proklamującego państwową nie zależność Ukrainy od Rosji, złotemi literami zapisał swe imię na kartach dziejów Ukrainy.

Literatura : Hruszetcśkyj: Awtobiografija. Kijów 1926. ■— Korduba: Michał łlruszctiikyj jako uczony. „Przegląd Historyczny⁴⁴. Warszawa 1935.

M. Korduba.

Huculi.

Ruscy górale karpaccy, osiadli w Karpatach Wschodnich na obszarze górnych dorzeczy Prutu, Czeremoszu i Cisy. Zamieszkują ogółem 114 wsi i 6 miasteczek, z czego w Polsce 73 wsi i 6 miasteczek, w Ru-munji (na Bukowinie) —32, w Czechosłowacji (na Rusi Podkarpackiej) 9 wsi. Ogółem liczą około 120 000 głów. Rasowo stanowią oni element dynarski. Mężczyźni