Magazyn6q801

714

INTERWENCJONIZM

Interwencjonizm.

i. Definicja. 2. Interwencjonizm w przeszłości. 3. Metody interwencji. 4. Cele osiągalne w drodze interwencji. 5. Skuteczność interwencjonizmu. 6. Skutki dalsze interwencjonizmu.

1.    Definicja. Pod i. rozumie się wkraczanie państwa w stosunki gospodarcze w celu zmiany toku życia gospodarczego. W naj-szerszem rozumieniu zakres i. pokrywałby się z zakresem polityki ekonomicznej. Utarło się jednak zaliczać do i. w ści-ślejszem znaczeniu bezpośrednie oddziaływanie państwa na gospodarkę, z wyłączeniem bardziej pośrednich wpływów (np. przez politykę pieniężną lub podatkową). Ogranicza się nawet pojęcie i. głównie do wkraczania państwa w stosunki we-wnętrzno-gospodarcze. Takie ograniczenie pochodzi stąd, że w oddziaływaniu ze strony państwa na życie gospodarcze odróżniać można pewne składniki tradycyjne (np. politykę celną) od innych, które rozwinęły się szczególnie szeroko w okresie po wielkiej wojnie. Niekiedy dopiero te ostatnie zalicza się do i. Z punktu widzenia logicznego niema jednak podstawy do takiego rozróżnienia. Co więcej, owe rzekomo nowe sposoby oddziaływania bywały już szeroko stosowane w przeszłości, zwłaszcza przed wiekiem XIX.

2.    Interwencjonizm w przeszłości. Cała hi-storja życia goLpodarczegi 1 wykazuje bardziej lub mniej szerokie stosowanie i. ze strony państwa: zakazy zajmowania się pewnemi zawodami dla pewnych grup czy osób, zakazy posiadania pewnych dóbr, prawo składu, cenniki, cła wewnętrzne charakteryzują gospodarkę średniowieczną. Szeroko rozwinięty system protekcjonizmu w handlu zagranicznym, subwencje lub inne przywileje, nadawane pewnym gałęziom czy warsztatom produkcji, przywileje dla krajowych środków komunikacyjnych (Akt Cromwella) i przywileje (monopole ustawowe), udzielane prywatnym przedsiębiorstwom (Kompanja Wschodnio-Indyjska) — stanowią istotę polityki merkantylizmu, przeważającej w ciągu wieków XVI, XVII i XVIII w zachodniej Europie. W wieku XIX zostają ograniczone lub zniesione wszystkie te formy interwencji. Pozostaje jednak przy życiu system protekcji celnej, a rozwija się równocześnie interwencja państwa w stosunki między kapitałem a pracą (kontrakty zbiorowe, normowanie czasu pracy, wysokości płac i t. p.).

Szczególnie bujnie rozwija się i. w czasie wielkiej wojny i bezpośrednio po wojnie, zwłaszcza na terenie państw centralnych. Chęć dostosowania za wszelką cenę życia gospodarczego do celów wojny doprowadza do zupełnego skrępowania produkcji i wymiany. Państwo dyktuje co produkować, komu sprzedawać i po jakiej cenie. Ze swej strony rozbudowuje też państwo wielki aparat produkcyjno-rozdzielczy. Wzmocnienie tendencyj socjalnych po wojnie sprzyja dalszemu rozwojowi interwencji w stosunki pracy i kapitału.

3. Metody interwencji. Państwo może zmieniać tok życia gospodarczego następującemi metodami:

1.    Samo może podejmować produkcję, która nie rozwinęłaby się z inicjatywy prywatnej. Produkcji prowadzonej bezpośrednio przez państwo nie zaliczamy zwykle do objawów i., należy ona raczej do etatyzmu.

2.    Państwo może oddziaływać na rentowność poszczególnych gałęzi produkcji i dzięki temu zmienia ich stosunki ilościowe. Wpływ na rentowność produkcji wywiera następującemi środkami:

a)    W stosunkach z zagranicą podnosi bezpośrednio rentowność pewnych działów produkcji krajowej przy pomocy ceł przywozowych. Nie należy zapominać, że równocześnie tern samem obniża rentowność innych gałęzi produkcji w kraju.

Państwo podnosi rentowność gałęzi eksportowych przez udzielanie premij od wywożonych towarów, zwrotu cła od towarów przywiezionych, pod warunkiem dokonanego uprzednio wywozu i t. p. Premje udzielane eksporterom pochodzą z podatków, tern samem zaś obciążają inne gałęzie produkcji.

Cła wywozowe stosuje państwo dla utrudnienia wywozu, gd^ stawia sobie za cel doraźne obniżenie cen pewnych towarów w kraju.

b)    W stosunkach wewnętrzno-gospodar-czych zmienia państwo rentowność poszczególnych gałęzi produkcji przez subwencjonowanie niektórych z nich (kosztem innych), przez szczególne ułatwienia polityki transportowej, zamówienia rządowe, ulgi podatkowe, albo odwrotnie, przez szczególne obostrzenia, celowo zastosowane podatki i t. p. Oddziaływanie państwa na wzajemne stosunki wysokości cen, stopy pic centowej i płac wpływa oczywiście, w różnym stopniu, na rozwój poszczególnych działów życia gospodarczego.