Magazyn6u401

750

IORGA NICOLAE — IRAK

dzisiejszego króla Karola II i którym dotąd żywo się zajmuje, i wszedł (1907) do parlamentu jako deputowany z Jassy, kierując już od roku pop* zedniego własnym dziennikiem politycznym. Jako przywódca założonego przez siebie stronnictwa naro-dowo-demokratycznego zajmował się zwłaszcza sprawą włościańską, przygotowując wielką, powojenną już reformę rolną. Ta rozległa działalność a również zasługi położone dla sprawy ojczystej w latach wielkiej wojny, zdobyły mu taką popularność i autorytet, że został wybrany pierwszym prezesem parlamentu zjednoczonej Rumun j i powojennej. W tym nowym okresie życia doszedł stopniowo do najwyższych godności politycznych, a chociaż jako prezydent ministrów (a zarazem minister oświaty) utrzymał się tylko przez krótki czas (kwiecień 1931 — maj 1932), zachował nadal wręcz wyjątkowe stanowisko w państwie i społeczeństwie. Z wiekiem bowiem wzrastała jego bezprzykładna aktywność na wszystkich polach życia narodowego, a zwłaszcza też w dziedzinie międzynarodowej, gdzie obdarzony największemi zaszczytami naukowemi reprezentuje kulturę rumuńską jako znany w całej Europie i Ameryce profesor wymienny i uczestnik wszystkich niemal kongresów międzynarodowych. Niestrudzony, zawsze zajmujący, a nieraz porywający prelegent i mówca, posługuje się od szeregu lat własną drukarnią, która ledwo może nadążyć jego oszałamiającej produkcji: niedawno wydany tom jego bibljografji podaje około 1000 tytułów książek, kilkanaście tysięcy artykułów i większą jeszcze ilość recenzyj. Coraz to większy rozmach syntetyczny pozwolił mu stworzyć 4-tomowy zarys dziejów powszechnych, a nowa historja Rumunji, którą obecnie wydaje, jest obliczona na 10 tomów. Znakomity również organizator nauki, czego dał dowód jako rektor uniwersytetu bukareszteńskiego (1929) i jako kierownik rumuńskich stacyj naukowych zagranicą, zwłaszcza w Paryżu, drugim ośrodku jego działalności, tworzy coraz to nowe placówki badawcze jak np. ostatnio Instytut dla Bada -nia Hi stor j i Powszechnej. Słusznie porównywany do wielkich umysłów renesansowych, sowicie wynagradza wytykane mu czasem nieścisłości — nieuniknione przy tak za-wrotnem tempie pracy — rozległością swych widnokręgów, nieprzebranem bogactwem materjału naukowego, żywym zmysłem artystycznym i oryginalnością pomysłów. Przeszłością i teraźniejszością Polski gorąco się interesuje, zwłaszcza od czasów wojny, odwiedzając ją z wykładami gościnnemi, dając coraz częściej wyraz swoim dla Polski sym-patjom i przyczyniając się do zacieśnienia stosunków polsko-rumuńskich i to nietylko w dziedzinie kulturalnej.

0. Halecki.

Irak.

I. Geografja i stosunki gospodarcze. II. Historja i sprawy polityczne.

I. Geografja i stosunki gospodarcze.

I. zwany także Irak al Arabi (I. arabski), obejmuje całą starożytną Mezopotamję wraz z rejonem Mossulu, a więc dorzecze Tygrysu i Eufratu o obszarze około 370 000 km*. Oprócz dolin obu tych rzek do I. należą góry Kurdystanu oraz położona w zachodniej części pustynia Szamiye. Kraj dzieli się w kierunku z północy na południe na trzy różne strefy: mossulską (starożytna Dżezire), bagdadzką i basryjską (starożytny Sawad — czarna ziemia).

I., podobnie jak i Egipt, nawadniają perjodycznie wylewy obu rzek: Tygrysu w pierwszej połowie kwietnia i Eufratu w ciągu przeszło dwóch miesięcy — kwietnia, maja i pierwszej połowy czerwca każdego roku.

Pod względem uprawy ziemi jest I. prawdziwym darem Tygrysu i Eufratu, gdyż wzdłuż tych rzek gleba odznacza się niezwykłą żyznością. W dolnym biegu Szat-el-Arabu (połączenia obu rzek), ziemia jest żyźniejsza nawet od doliny Nilu. Dlatego też w starożytności w tej części I. wyobraźnia ludzka umieszczała raj ziemski.

Ze względu na swą nadzwyczajną urodzajność I. stał się wcześniej od innych krajów kolebką kilku wspaniałych cywili-zacyj oraz terenem, na którym powstawały największe potęgi polityczne starożytności: Summer-Akkad, Babilon i Asyrja. W obrębie tego kraju znajdowały się między inne-mi miasta Ur, skąd pochodził patrjarcha Abraham, Babilon, Niniwa, Ktezifon (stolica państwa Partów), Seleukja (stolica Seleukidów) oraz stolica kalifów z dynastji Abbasydów — Bagdad, który jest stolicą 1 >becnego królestwa I.

Za naszych czasów jest I. krajem nafty (rejon mossulski) i daktyli. W przyszłości może zostać i krajem bawełny, gdyż istnieją