Magazyn6501

149

ORESM1US NICOLAUS — OGRANIZACJA NAUKOWA

tą pieniądza ze wskazaniami polityki monetarnej. daje pierwszy system wiedzy o pieniądzu. Pierwsze krytyczne wydanie „Traktatu" dal L. Wołowski (Paris 1864).

Literatura: Bridrey Nicole Oresme. La theorte de la monnaie XIV t. Parte 1906. — Kaullae Der Lehrer der Oresmius ,,7ritichrift filr Staatswissenschaften". 1904. — L* aAntrr-Du-pont: Lettres tur Vhistorie memitaire de la Normandie et du Perche. Paris 1846. — Meunier P.: Ettai sur la me et ou-trrages de Nicole Oresme. Paris 1851. — Roseher w.: Ein grosser NaliunalOkonom des XIV. Jahrhunderls. ,£eitschnfl far Staatswissenschaflen". 1863.

Aleksander W. Zawadzki.

Organizacja naukowa.

I. Powstanie i rozwój, r. Warunki i czynniki rozwoju. 2. Historja. II. Przedmiot, zakres i nazwa. i. Przedmiot i zakres. 2 Nazwa. III. Najważniejsze zasad y organi zac j i naukowej, i. Badania naukowe. 2. Zasada podziału pracy i specjalizacji. 3. Zasada koordynacji. 4. Normalizacja. 5. Czynnik ludzki. 6. Kontrola.

I. Powstanie i rozwój.

1. Warunki i czynniki rozwoju. Zagadnienia organizacji i wydajności pracy są tak dawne, jak same społeczeństwa ludzkie. Wysuwały się one na pierwsze miejsce wśród trosk i wysiłków człowieka, bo one decydowały

0    istnieniu i rozwoju jednostek, rodzin, ludów całych. Wszelkie prace wymagające współdziałania większej ilości ludzi, np. budowa dróg, mostów, świątyń, administracja majątków ziemskich, nieraz polowania, także walki orężne — wymagały ustalenia pewnego planu oraz właściwego ustosunkowania

1    koordynacji działań jednostek i grup. Zapewne w dawniejszych czasach zagadnienia organizacji i kierownictwa występowały na szerszą skalę przedewszystkiem w związku z walką orężną. Wodzowie armji — o ile zwycięstwo miało być ich udziałem — musieli być wielkimi organizatorami, kierownikami i rozkazodawcami, umiejącymi porwać i zestroić masy ludzkie. Zadania techniczno-gospodarcze na dużą miarę (np. opanowanie i wyzyskanie Nilu w Egipcie) wymagały także wielkich zdolności i wysiłków organizacyjnych. Jednak dopiero w ostatnich kilku dziesiątkach lat zagadnieniom organizacyjnym poświęcono szczególną uwagę, stosując przytem do nich metody ścisłego, naukowego badania. Rozumie się bowiem coraz lepiej olbrzymi wpływ jaki może wywrzeć postęp w tym kierunku na całe życie gospodarcze a także inne sfery działalności

człowieka. Zresztą specjalne warunki i przyczyny wywołały w ostatnich czasach niezmiernie szybki rozwój zainteresowań organizacją pracy i powstanie zarówno nowej gałęzi wiedzy jak i licznych jej praktycznych zastosowań. Niektóre z tych warunków i przyczyn działały już dawniej, przynajmniej od czasu kiedy „rewolucja przemysłowa", początkiem swym sięgająca ostatnich dziesiątków lat XVIII w., dała się w pełni odczuć. Ale właśnie taż sama rewolucja, zastosowanie na szeroką skalę nowej techniki maszynowej tak ogromnie podnosiło wydajność pracy człowieka i stwarzało możliwości wielkich zysków, że nie zwracano szczególnej uwagi na znacznie mniejsze oszczędności jakie mogła przynieść ulepszona organizacja procesu produkcyjnego. Warunki pod tym względem zmieniły się w ostatnich paru dziesiątkach lat, a przedewszystkiem czynniki działające w kierunku zastosowania i upowszechniania o. n. spotęgowały ogromnie swe działanie. O. n. w sferze gospodarczej — a do tej dziedziny musimy się tutaj wyłącznie ograniczyć — staje się coraz bardziej koniecznością życiową.

Wśród ważniejszych warunków i przyczyn postępu o. n., które nietylko tłumaczą nam przeszłość, ale dalsze możliwości rozwojowe, wymienić należy następujące:

1) Wolne współzawodnictwo w granicach poszczególnych państw i w pewnej mierze w stosunkach międzynarodowych, które zmusza przedsiębiorstwa, a nawet całe narody, do ciągłego ulepszania metod produkcji i zbytu, do obniżania kosztów własnych pod groźbą upadku i usunięcia z pola walki. 2) Postępy nauk pomocniczych dla o. n., jak ekonom ja, socjologja, psychologja, fizjolo-gja oraz wogóle zjawisko racjonalizacji życia społecznego, którego o. n. jest jednym szczególnie jaskrawym przejawem. 3) Rozwój podziału społecznego i technicznego pracy, coraz bardziej się potęgujący. Podział ten właściwie stwarza zagadnienia organizacyjne. Sam zresztą jest w swym rozwoju uzależniony od pomyślnego ich rozwiązania. Wyspecjalizowane funkcje muszą być przecież odpowiednio skoordynowane w przestrzeni czasie i wydajności — inaczej podział pracy nie miałby sensu. Z drugiej zaś strony podniesienie wydajności pracy i zwiększone zyski, powstałe dzięki specja-