Magazyn6
8701

279

BANKI

jennego okresu inflacji i deprecjacji pieniądza, międzynarodowe konferencje podkreślały konieczność powrotu do zasady całkowitej niezależności banku emisyjnego. W Niemczech dano tendencji tej nawet wyraz w ustawie banku z r. 1924 przez zamieszczenie wyraźnego postanowienia, że bank emisyjny jest instytucją całkowicie niezależną od państwa. W praktyce jednak zasada ta nie odniosła pełnego zwycięstwa. Kryzys gospodarczy i finansowy, który rozpoczął się na przełomie lat 1929/1930 i pogłębiał się w następnych latach, postawił skarby państw w obliczu zwiększających się trudności, które w rezultacie spowodowały ponowną, faktyczną ingerencję państwa w dziedzinę zagadnień monetarnych oraz polityki banków emisyjnych w stopniu większym, niżby to wynikało z ustawowych uprawnień państwa.

Formalnie stosunkowo najsłabszym jest związek między rządem a bankiem w An-glji. Ani statut banku ani żadna ustawa nie przewiduje wpływu rządu ani na działalność banku, ani nawet na organizację jego władz (gubernator banku jest wybierany przez akcjonarjuszów). Faktycznie jednak przez stworzenie walutowego funduszu wyrównawczego uzyskał rząd po r. 1932 wpływ na politykę walutową Banku Angielskiego. W innych państwach natomiast wpływ rządu na sprawy banku zaznacza się silniej, opierając się bądź to na formalnych przepisach ustawowych, bądź też na faktycznej ingerencji.

Pod względem swej struktury akcyjne banki emisyjne różnią się zasadniczo od innych spółek akcyjnych, nawet bankowych. Ze względu na doniosłą rolę banków emisyjnych w całokształcie gospodarki narodowej oraz nadane im specjalne przywileje, stanowią statuty tych banków zazwyczaj prawo szczególne, opierające się na odrębnej ustawie i nie podlegające ogólnym przepisom o prawach, o spółkach akcyjnych lub prawa bankowego. W niektórych krajach (np. w Polsce) statut banku emisyjnego, ogłoszony jako akt ustawodawczy, zawiera zarówno przepisy o charakterze publicznoprawnym, jak i postanowienia, posiadające charakter techniczno-organizacyjny, w innych natomiast (np. w Niemczech) — istnieje ustawa (Gesetz) o banku emisyjnym i osobny, zawierający postanowienia szczegółowe, statut (Satzung) banku emisyjnego.

O ile chodzi o treść poszczególnych przepisów ustawowych, ustalających zasady współżycia między rządem a bankiem emisyjnym, to jako najczęściej spotykane wymienić należy następujące postanowienia, dotyczące dziedziny organizacyjnej, kredytowej i fiskalnej:

a)    W dziedzinie organizacji władz ingerencja państwa polega przedewszystkiem na tern, że mianowanie prezesa (gubernatora) banku zastrzeżone jest przeważnie głowie państwa. Poza tern w wielu wypadkach inne naczelne władze, np. członkowie rady i dyrekcji banku są bądź mianowani, bądź też zatwierdzani przez rząd lub ministra skarbu. Ponadto rząd posiada często w banku emisyjnym swego komisarza, który sprawuje nadzór nad działalnością i polityką banku.

b)    W dziedzinie działalności kredytowej największe znaczenie ma uprawnienie państwa do korzystania z bezpośredniego kredytu w instytucji emisyjnej, którego maksymalna wysokość określana jest zazwyczaj ustawą. Kredyt ten — w zależności od postanowień ustawowych — musi być udzielany bezprocentowo lub za specjalnem oprocentowaniem, przeważnie niższem od stopy, obowiązującej dla innych kredytów. Kredyt tego rodzaju bywa przyznawany skarbowi bądź to z tytułu nadanego bankowi przywileju emisyjnego (np. w Banku Angielskim w latach 1694, 1844, Polskim w r. 1924), bądź też w związku z przejęciem przez bank środków płatniczych, emitowanych uprzednio przez państwo lub inną instytucję bankową (w Anglji za przejęte Currency Notes w r. 1928, w Austrji, Węgrzech i Czechosłowacji za przejęte bilety banku austro-węgierskiego). Nadmierne udzielanie lub rozszerzanie kredytu tego rodzaju w związku z potrzebami budżeto-wemi państwa podważa zdrowe zasady działalności banku emisyjnego (inflacja w okresie powojennym). Obok kredytu bezpośredniego państwo korzysta również z kredytu pośredniego drogą ustawowego upoważnienia banku do dyskontowania biletów skarbowych, łub podobnych krótkoterminowych obligów państwowych, do nabywania długoterminowych pożyczek państwowych, oraz drogą zobowiązania banku do utrzymywania funduszów zapasowych lub innych w papierach państwowych.

c)    W dziedzinie fiskalnej skarb może zapewnić sobie dochody przez ustawowo