Magazyn6
6001

252

BANKI

wiedzieć raczej, że tak jak pierwsze, tak i trzecie stadjum stanowiły wysiłki przedwczesne bodaj, a maksymalne powodzenie przypadło w udziale stadjum pośredniemu, to jest czekom.

Czeki stanowią jedyny trwały, aż do dzisiaj istniejący pomnik, jaki banki żyrowe w dziedzinie papierów wartościowych potrafiły po sobie zostawić. I nietrudno powiedzieć, co stało się źródłem ich zdolności rozwojowej i ich odporności. Najwidoczniej działało dodatnio ich oparcie nie wyłącznie o bank, mający czek wypłacić, ale także o deponenta, który go wystawił, nietylko o odpowiedzialność banku, która wśród wielkiej masy odpowiedzialności jego zdaje się gubić, zdaje się zanikać, ale także o specjalną odpowiedzialność deponenta, wskazującą wstecz na specjalny tak samo depozyt.

Papier depozytowy opierał się zaś tylko na odpowiedzialności banku, a raczej na pewnym udziale w jego odpowiedzialno-ściach masowych, niedość jeszcze naówczas przez praktykę bankową w karby ujętych i niedość dla ogółu przejrzystych, zrozumiałych, więc przerażających. Stąd czyni papier depozytowy wrażenie zjawiska, jak już powiedziałem, przedwczesnego, i stąd pozostaje, choć w rozmaitych chwilach i miejscach się pojawia, zjawiskiem efeme-rycznem raczej. Ma dopiero później — poza epoką żyrowyth banków — odrodzić się już w całkiem innej atmosferze, już dzięki całkiem innym przesłankom i zasadom, aby doczekać się wówczas znaczenia oraz rozpowszechnienia poprzednio niewy-marzonego nawet, pod nazwą banknota.

Tak przedstawia się — skoro się ujmie banki wekslarskie i banki żyrowe jako dwie fazy ewolucyjne, będące w wewnętrznym ze sobą związku — rozwój bankowości przez ich zespół uprawianej, „wczesnej" bankowości.

Ale dla uzupełnienia i dla uplastycznienia obrazu muszę scharakteryzować teraz równoczesny rozwój bankowej polityki, która ów związek wewnętrzny między pierwszą a druga fazą uświadomiła sobie i uwydatniła niezmiernie dosadnie.

Weźmy klasyczne miejsce i klasyczny czas bankowości wekslarskiej pierwotnej i czystej jeszcze. Weźmy Włochy i jeśli nie same średnie wieki, to początek nowszych czasów, który w dziedzinie nas tu obchodzącej bezpośrednio i, powiedziałbym, z pietyzmem do nich nawiązuje. Weźmy mianowicie Wenecję wieku XVI-go, gdzie stosunki odnośne prześwietlono szczególnie dokładnie, a przekonamy się, że wówczas campsorzy tamtejsi byli, jako prywatni przedsiębiorcy, uznawani i tolerowani bez zastrzeżeń, ale że podlegali państwowej kontroli, i to kontroli bardzo ścisłej i surowej, bardzo regularnej. Rząd Rzeczypospolitej wychodził z założenia, że funkcja campsorów, funkcja, którą określiłem jako korygowanie wadliwych stosunków monetarnych, jest funkcją o znaczeniu publicz-nem, że nie można jej narażać na nieprawidłowości czy też nadużycia. Na tern stanowisku stał rząd rzeczony wówczas także, gdy do czynności wekslarskich przyłączyły się czynności już żyrowe, gd^ie, jak wiemy, chodziło nietylko o korygowanie wadliwego systemu monetarnego, ale także o jego rugowanie przez umożliwienie płaceń bezkruszcowych. Nawet jest widocznem, że metoda kontroli ścisłej ulegała teraz, wobec pojawienia się funkcji jeszcze trudniejszej, jeszcze niebezpieczniejszej niż pierwotna, stale zaostrzeniu. W dalszym ciągu dowiadujemy się o coraz to liczniejszych wkroczeniach, represjach, o coraz to bardziej prononsowanej walce z campso-rami, która zajmuje rząd wenecki aż do końca wieku XVI-go, i teraz, ponieważ mimo wszystko nieporządki nie ustają, doprowadza wreszcie do przełomu. Na przekór niesfornym prywatnym bankom powstaje w r. 1587 bank żyrowy publiczny, Banco di Rialto, a gdy on zawodzi, wstępuje na jego miejsce, w r. 1619, Banco del Giro, bank publiczny również i żyrowy, już w myśl swojej nazwy.

Analogiczne banki powstają wkrótce także i gdzieindziej. Naprzód, na terenie włoskim, Bank Świętego Ambrożego w Medjo-lanie (1593), a potem na terenie Holandji i Niemiec: Bank Amsterdamski (1609), Bank Hamburski (1619), i Bank Norymberski (1621). Wszystkie one grają dużą rolę aż do końca XVIII wieku, Bank Hamburski gra ją nawet aż do r. 1875, kiedy to zostaje zamieniony na filję nowoutworzonego wówczas Banku Rzeszy Niemieckiej, kreacji już całkiem innej, kreacji nowoczesnej w znaczeniu wybitnem.

Długotrwałość, długowieczność ta jest najlepszym dowodem żywotności i odporności banków wymienionych. Ale jednakowoż, co się tyczy ich znaczenia w sensie już