Magazyn6
9501

787

CZECHOSŁOWACJA

przezeń ograniczenia doprowadziły do wybuchu zbrojnego zatargu pomiędzy narodem a królem. Protestanci, w obronie swoich praw, zdołali pod wodzą hr. Turno pobić kilkakrotnie wojska cesarskie i skłonić Macieja do wszczęcia rokowań, które przerwała jego śmierć. Oni też, nie uznając praw jego następcy Ferdynanda, powołali na tron czeski palatyna Fryderyka V. Mimo to Ferdynand II (1619—1637) pozyskawszy sobie pomoc Hiszpanji, Polski (Lisowczy-cy) i Bawarj i, wkroczył w r. 1620 na czele silnej armji do Czech i rozbił (8. VII.) doszczętnie wojsko czeskie pod Białą Górą. Po zwycięstwie pod Białą Górą rozpoczął Ferdynand stosować wobec Czechów surowe represje, zarówno ekonomiczne, jak i religijne. W r. 1626 nakazano wszystkim przyjąć katolicyzm, a ci, którzy nie chcieli się do tego rozporządzenia zastosować, musieli opuścić ojczyznę i szukać gościny w Polsce i Saksonji. Tron czeski uznany został jako dziedziczna własność Habsburgów, a język niemiecki równouprawniony z czeskim. W okresie wojny 30-letniej były Czechy niejednokrotnie terenem przemarszu wojsk, które niszczyły i rabowały mienie obywateli. Wyniszczone wojnami i zmniejszone terytorjalnie przez oderwanie Łużyc na rzecz Saksonji, zdepopulowane z 3 mi-1 jonów do 800 tysięcy, popadły Czechy w dw-u wiekowy prawie marazm, zarówno pod względem ekonomicznym, jak i umysłowym. Cesarze niemieccy, będący jednocześnie królami czeskimi, traktowali Czechy jak podbitą prowincję, wyciskając z niej podatki na potrzeby wojenne. Resztki swobód terytorjalnych zniosła Marja Teresa, wprowadzając również język niemiecki jako obowiązujący w szkołach i urzędach.

5. Odrodzenie Czech. Odrodzenie Czech szło w dwóch kierunkach: w dążeniu do zdobycia autonomji politycznej i do rozbudzenia świadomości narodowej wśród mas. przez podniesienie ich pod względem ekonomicznym i kulturalnym Szereg poczynań w tym kierunku rozpoczyna się za rządów Józefa II (1780—1790). Pod wpływem wrzeń rewolucyjnych w Holandji i na Węgrzech, wysłali Czesi deputację do cesarza z prośbą o przywrócenie dawnych instytu-cyj politycznych państwa czeskiego; rychły zgon cesarza pozostawił petycję Czechów bez odpowiedzi. Za Deopolda (1790—1792) zdołali Czesi uzyskać zezwolenie na założenie katedry języka czeskiego na Uniwersytecie praskim. Za Ferdynanda IV (1835 do 1848) polityczne dążenia Czechów wzmagają się na sile. Pod wpływem rewolucji lutowej wysyłają Czesi petycję do cesarza

0    równouprawnienie języka czeskiego z niemieckim, wolność druku i przyłączenie do Czech Śląska i Moraw. Cesarz prośbę w sprawie języka uwzględnił, w sprawie Śląska zasłonił się brakiem kompetencji. Obietnica zwołania sejmu krajowego została cofnięta na skutek wybuchu w Pradze zaburzeń rewolucyjnych. Po ich stłumieniu odbyły się wybory do rady państwa. Przedstawiciele czescy, którzy do niej weszli, wysuwali żądanie przebudowania Austrji na federację autonomiczną wchodzących w jej skład narodów. Nie zdołali jednak niczego w tej mierze osiągnąć, tern bardziej, że następca cesarza Ferdynanda — Franciszek Józef rozwiązał (4. III. 1849 r.) radę i ogłosił ustawę centralistyczną znoszącą sejmy krajov.e i niektóre ustępstwa polityczne poczynione w okresie zaburzeń rewolucyjnych. Na objawy niezadowolenia w Czechach z powodu wydania tej ustawy, rząd odpowiedział ogłoszeniem stanu oblężenia i represjami politycznemi. W parę miesięcy potem rząd wydał jeszcze surowszą ustawę, opracowaną przez ministra Bacha. Stan, zapoczątkowany tą ustawą trwał przez osiem lat. Dopiero na skutek klęsk wojsk austrjackich Bach podał się do dymisji, a jego miejsce zajął hr. A. Gołu-chowski (1859). Opracowana wówczas przez niego i ogłoszona (X. 1860) konstytucja, zmieniona później przez Schmerlin-ga (II. 1861) nie zadowoliła Czechów. Mimo to, z właściwym sobie oportunizmem nie poszli w ślady buntujących się Węgrów

1    weszli do zwołanej na zasadzie nowej konstytucji rady państwa, którą jednakże po dwóch latach opuścili (1863). Klęska Austrji z wojnie z Prusami spowodowała w^T rezultacie głębokie zmiany w jej ustroju. Ogłoszono w grudniu 1867 nową konstytucję, zmieniając cesarstwo na monarchję dualistyczną austro-węgierską. Nowa konstytucja przyznawała sejmom krajowym większą niż poprzednio władzę ustawodawczą i była o wiele liberalniejszą. Nie zadowoliła jednakże Czechów, bo nie odbudowywała ich odrębnego ustroju politycznego, o co zabiegali nietylko petycjami swoich polityków, ale i wiernością dla dynastji w^r czasie wojny z Prusami. Wyrazem tego niezadowolenia była wydana w sierpniu

50'