Magazyn6
9301

785

CZECHOSŁOWACJA

dodatni stosunek eksportu do importu stale się pogarsza. 6,6%, w r. 1928 wynoszący udział Polski w imporcie czechosłowackim spadł w roku 1934 do 3,7%, podczas gdy udział w eksporcie z 4% w r. 1928 obniżył się tylko do 2,8%. Wartość wywozu z Polski do Cz., wynosząca w r. 1928 296 milj. zł, zmalała w r. 1933 do 50 milj. zł. Głów-nemi artykułami, importowanemi do Polski, są maszyny i aparaty, skóry i wyroby skórzane oraz tekstylja, — eksportowanemi zaś do Cz. bydło, węgiel, cynk, oleje mineralne i nawozy sztuczne.

9.    Komunikacja. Pod względem komunikacyjnym Cz. przedstawia się bardzo korzystnie. 13 917 km długości w r. 1932 liczące linje kolejowe (9,8 km na 100 km* pow. — 101 km linij kol. na 100 tys. mieszk.), obsługiwał tabor, składający się z 4 235 lokomotyw, 8 947 wagonów osobowych i 108977 towarowych. Sieć drogowa, zwłaszcza w zach. części kraju, obfita i dobrze utrzymana. Najwięcej dróg posiada Śląsk (9,5 km/km² pow.), poczem idą niewiele mu ustępujące Czechy (8,5 km/km²) i wreszcie znacznie już w drogi uboższe Morawy (4>8 km/km²), Ruś (4,4 km/km²) i Słowaczyzna (4,1 km/km³). Ponadto linje lotnicze, w Pradze i w Brnie swe centra mające, dostarczają szybkich połączeń z państwami sąsiedniemi. W sieci tej od r. 1935 brak Polski. Nie bez znaczenia dla komunikacji i transportu są drogi wodne w sumie na przestrzeni 684 km, dostępne dla statków, które w r. 1930 obsługiwało 1 856 jednostek żeglownych (z tego 1 031 statków), o ogólnym tonażu 610909 ton. W znaczeniu wybija się na czoło graniczny Dunaj (172 km) i Łaba (107 km), poczem idą Wełtawa, Wag i Morawa. Poza tem kraj pokrywa, 57 260 km długości licząca, sieć telefoniczna i telegraficzna. Radjofonję reprezentują stacje nadawcze w Pradze, Brnie, Koszycach, Bratysławie i Morawskiej Ostrawie.

10.    Miasta. Stolicą i zarazem najwięk-szem miastem Cz. jest Praga (848 801 mieszk. w 1930 r.), położona nad Wełtawą, w północnej części kotliny czeskiej. Najli-czebniejszem miastem po Pradze jest Brno (263 646), poczem następują Morawska Ostrawa (125 374), główne miasto Słowacji Bratysława (128852) oraz czeskie Pilzno (114x50). Reszta miast liczebnością mieszkańców znacznie odbiega od powyższych. Najważniejszemi z nich są: Koszyce (70 232), Ołomuniec (65 989), Budzie jo-wice Czeskie (43886), Użhorod (26669) i Mukaćevo (26 123).

Literatura: Bohr er M.t Czechoalotoatja twpćłczesna. Warna-u>a 1935. — Encydopłdie Tćhicoslovaque. Paris-Pragu* 1923—1929. — FilheUe A.t La TscMcoslovaquie. Parts 1931. -— Machatschek F.s Ttchschoslomkei. Berlin 1920.— Vydra B.: Czechosłowacja. Warszawa 1925.

W. K.

II. Historja.

I. Czasy Przemyślidów. Na widownię dziejową występują Czesi w IX wieku, wchodząc w skład państwa Wielko-Moraw-skiego. Piastująca wówczas władzę w Czechach dynastja książęca Przemyślidów odrywa się od państwa Wielko-Morawskiego po śmierci Świętopełka (894). Po krótkim okresie samodzielności państwowej musieli jednak Przemyślidzi uznać się lennikami cesarstwa niemieckiego. Chrześcijaństwo zaczęło przenikać do Czech już w okresie związku z państwem Wielko-Morawskiem (w obrządku słowiańskim). Ugruntowane zostało ostatecznie w pierwszej połowie wieku X. Próby orężne, podejmowane przez cały prawie X wiek, by wyzwolić się z pod hegemonj i Niemiec kończyły się niepowodzeniem. Czechy chwilowo tylko przestały być trybutarjuszem cesarzy niemieckich w latach 1003—1004, gdy opanował je król polski, Bolesław Chrobry.

Ekspansję czeską na zachód zatamowaną przez Bolesława Chrobrego wznowił książę Brzetysław I-szy (1035—1055), który po śmierci Mieczysława II nietylko że zabrał Polsce Śląsk i Morawy, ale w czasie swego najazdu w 1038 doszedł aż po Gniezno i Kraków grabiąc i pustosząc ją ogniem 1 mieczem. Brzetysław, dla uniknięcia walk bratobójczych o tron, podzielił państwo pomiędzy 3-ch synów na zasadzie t. zw. se-njoratu.

Z pod zwierzchnictwa cesarzy wyzwolił Czechy Władysław II (1061—1092), którego cesarz Henryk IV, wzamian za poparcie w walce z Sasami i papieżem, uwolnił od trybutu i obdarzył koroną królewską (1086). Podjęta później przez cesarza Lo-tara próba narzucenia Czechom zwierzchnictwa cesarstwa została udaremniona przez Sobiesława I. Po ustąpieniu z tronu Władysława II (1140—1173), któremu również cesarz Fryderyk Barbarossa pozwolił się koronować na króla Czech, następuje okres walk pomiędzy poszczególnymi Przemyśli-dami o Pragę. Kres walkom położył Prze-

BO

Encyklopedja nauk politycznych.