Magazyn65401

750

LUDNOŚĆ

zakątka ziemi, który najwcześniej występuje na arenę historji. Historja starożytna bliskiego wschodu jest właściwie historją ciągłych wędrówek dawnych ludów semickich, chetyckich i innych; wędrówki Żydów, opisane przez Pismo Święte, są charakterystycznym fragmentem tej historji. Powstawaniu i upadaniu państw babilońskich, asyryjskich, elamickich, perskich towarzyszyły ciągłe wędrówki, bądź jako przyczyny, bądź jako skutki tych procesów dziejowych. Ten sam obraz przedstawiają dzieje Grecji i całego półwyspu bałkańskiego, z kolej nemi falami najazdów Pelazgów, Achaj ów i Dorów, z wędrówkami Celtów i Gallów, którzy zawędrowali aż do Azji Mniejszej. Wojna trojańska była jednym z epizodów opanowywania wybrzeży Azji Mniejszej przez Achaj ów.

2. Wędrówki w starożytności. Wszystkie te wędrówki, a przynajmniej większość ich, miały charakter podbojów. Dopiero starożytność klasyczna pozwala przyjrzeć się bliżej innemu, bardziej pokojowemu typowi wędrówek, mianowicie wędrówkom koloni-zacyjnym. Przeplatają się tu dwa typy kolonizacji — kolonizacja wyłącznie handlowa, w postaci osiedlania się nielicznych grup kupców w krajach obcych lub zakładania całych miast-faktoryj w tych krajach (najczęściej na brzegach morza) i kolonizacja osadnicza, przy której oprócz faktoryj powstawało również zaplecze — cała połać kraju, zaludniona przez przybyszów, wygnanych przez przeludnienie z kraju ojczystego.

Od XII do VII wieku przed Chr. kolonje i faktorje greckie stopniowo pokryły całe prawie europejskie i małoazjatyckie wybrzeże morza Śródziemnego, południową część półwyspu Apenińskiego z Sycylją, znaczną część wybrzeży morza Czarnego i Azow-skiego; jednocześnie lub nieco później kolonje fenickie z Kartaginą na czele opanowały wybrzeże afrykańskie i półwysep Pire-nejski. Podstawą tej ekspansji, jeżeli idzie o Grecję, były wielkie rezerwy ludnościowe gęsto zaludnionej Hellady i państewek greckich w Azji (por. p. D, I, 2); pod koniec IV stulecia przed Chr. ekspansja ta zwróciła się na wschód. Państwa hellenistyczne, które powstały na gruzach imperjum Aleksandra Wielkiego, od Egiptu do Indyj, stały się terenem intensywnej immigracji greckiej; była ona jedną z przyczyn szybkiego wzrostu zaludnienia i rozwoju miast w całej Azji przedniej.

W miarę rozszerzania się granic Imperjum Rzymskiego rozszerzały się też tereny kolonizacji, teraz już grecko-łacińskiej, kierującej się do nowozdobytych terytorjów (prowincje afrykańskie, hiszpańskie, nad-dunajskie, Galja i t. p.); z drugiej strony rozwój samego Rzymu odbywał się w dużym stopniu dzięki intensywnej immigracji do stolicy ze wszystkich prowincyj rozległego imperjum. Już w połowie I wieku przed Chr. mieszkało w Rzymie ponad 200 tys. niewolników, przeważnie obcego pochodzenia, oraz 100 tys. cudzoziemców.

Obok tych wędrówek pokojowych trwały w czasach starożytności klasycznej nadal wędrówki o charakterze podbojowym, wędrówki ludów „barbarzyńskich". Najlepiej znane są wędrówki ludów, które zamieszkiwały północną i wschodnią Europę, wędrówki, które dotarły do granic Imperjum Rzymskiego już w II stuleciu przed Chr. (najazd Cymbrów i Teutonów na Galję). W wędrówkach tych brały udział plemiona germańskie, których punktem wyjścia były zachodnie wybrzeża Bałtyku, i plemiona słowiańskie. W II stuleciu nacisk plemion germańskich zagrażał już poważnie całości cesarstwa; dopiero Marek Aureli zahamował go na pewien czas (walki z Kwa-dami i Markomanami) i odepchnął w stronę morza Czarnego, na północ od Dunaju.

W IV stuleciu rozpoczyna się t. z w. wielka wędrówka ludów. Plemiona germańskie i słowiańskie wędrują po całej Europie, osiedlając się na terenach niezmiernie odległych od terenów wyjściowych: Frankowie i Burgundowie w Galji, Wandalowie w Afryce północnej, Wizygoci w Akwitanji, Ostrogoci w Italji północnej. W V stuleciu chaos tych wędrówek potęguje się jeszcze przez wdarcie się do Europy ludów koczowniczych ze wschodu, w pierwszym rzędzie Hunnów, którzy docierają aż do Hiszpanji, następnie Awarów (Obrów). Zarówno bezwzględnie, jak i w stosunku do ludności Cesarstwa Rzymskiego, wędrujące masy „barbarzyńców" miały rozmiary dość skromne; ale w stosunku do liczebności tych ludów natężenie wędrówek było olbrzymie: bardzo często w wędrówce brały udział całe plemiona, porzucając zupełnie swoje dawne siedziby. Z drugiej strony, wędrówki te rozbiły osłabione w tym czasie Impe-