Magazyn67901

775

LUDNOŚĆ

sytuacja demograficzna Europy i ziemi. i. Europa. 2. Ziemia jako całość. V. Praktyczna polityka ludnościowa niektórych pańs w.

t

I. Definicje i rozgraniczenia.

Polityką ludnościową nazywamy dążenie do wywarcia wpływu na kształtowanie się stosunków ludnościowych w sposób odmienny od tego, któryby wyniknął z nieskrępowanego biegu wypadków. W szerokiem pojęciu będziemy tu zaliczali zarówno dążności całkowicie świadome i wyraźnie sformułowane (polityka ludnościowa w ściślej-szem znaczeniu wyrazu), jak i dążności podświadome i wyraźnie niesprecyzowane. Nie będą polityką ludnościową indywidualne postępki i dążenia poszczególnych jednostek, chociażby te postępki i dążenia w wyniku prowadziły do przekształceń ludnościowych, np. przez ograniczanie lub powiększanie liczby potomstwa, albo przez zawieranie małżeństw w sposób, który w wyniku drogą doboru prowadzi do powstawania określonych typów antropologicznych. Jeżeli jednak te indywidualne postępki i dążenia są popierane lub chociażby tylko świadomie tolerowane przez ogół społeczeństwa czy też przez jego władze, można już mówić o czynnej albo biernej polityce ludnościowej. A więc polityka ludnościowa niekoniecznie musi być skodyfikowana, ujęta w określone przepisy.

Odróżniamy politykę ludnościową ilościową od polityki jakościowej czyli eugeniki. Polityka ilościowa zmierza do wywarcia wpływu na liczbę ludności przez oddziaływanie bądź na ruch urodzeń i zgonów, bądź na wędrówki, eugenika zmierza do zmiany struktury antropologicznej ludności (ob. niżej dział I).

Obok zagadnień czysto ilościowych i jakościowych istnieje szereg spraw, które moż-naby łącznie określić jako zagadnienie wykorzystania istniejącego materjału ludzkiego. Będą tu w szczególności należały sprawy następujące:

1.    Ochrona życia i zdrowia jednostek (hi-gjena społeczna w szerokiem znaczeniu wyrazu).

2.    Podniesienie sprawności jednostek, wchodzących w skład społeczeństwa, bez zmiany struktury antropologicznej.

3.    Jaknajdoskonalsze wyzyskanie wrodzonych uzdolnień każdej jednostki przez przydzielenie jej czynności najbardziej odpowiadających jej uzdolnieniom.

Wszystkie trzy wyliczone sprawy wiążą się ściśle z polityką ludnościową, ale stanowią również zagadnienia samoistne i nie będą tu bliżej omawiane.

Takie czy inne sformułowanie celu polityki ludnościowej zależne jest przedewszyst-kiem od istniejących w danym momencie faktycznych stosunków demograficznych, a raczej od poglądu na te stosunki społeczeństwa czy osoby, formułującej cele polityki ludnościowej. Poglądy te mogą być i często bywają niezgodne z faktycznym stanem rzeczy; taka niezgodność poglądów z faktycznym stanem rzeczy może doprowadzić do sformułowań, które w praktyce nie dadzą żadnych wyników, lub też dadzą wyniki sprzeczne z zamierzonemi, albo wogóle okażą się zbędnemi. Jest rzeczą oczywistą, że podstawą jakichkolwiek poczynań z zakresu polityki ludnościowej powinna być ścisła znajomość istniejących stosunków. Błędny punkt wyjścia tembardziej może być groźny w skutkach, że mamy tu do czynienia z zagadnieniami nietylko wielkiej wagi, ale i niesłychanie skomplikowanemi. Podobnie i skutki zarządzeń w zakresie ludnościowym mogą sięgać bardzo daleko i oddziaływać pośrednio w najrozmaitszych dziedzinach. Do planowania zarządzeń demograficznych jest więc konieczna dokładna znajomość funkcjonowania organizmu ludnościowego, ale i ponad to znajomość powiązania czynnika ludnościowego ze stosunkami gospodarczemi, społecznemi i politycznemi.

Z drugiej strony do sformułowania celu polityki ludnościowej nie wystarcza znajomość istniejących faktów. Sformułowanie to, jak każde sformułowanie w zakresie polityki, wiąże się z całokształtem poglądów i dążności; przy tych samych podstawach faktycznych mogą być postawione zupełnie różne cele. Ten punkt widzenia trzeba mieć na oku przy rozważaniu konkretnych nasuwających się zagadnień.

II. Fakty i pojęcia podstawowe.

1. Możliwości i formy przyrostu ludności. Aby ocenić możliwości polityki ludnościowej i umożliwić krytyczne ustosunkowanie się do jej dążności i zamierzeń, musimy ustalić pewne fakty. A więc jako pewnik