Magazyn60701

803

LUDNOŚĆ

raża się w uderzającym fakcie stwierdzonym w szeregu krajów Europy, iż rozrodczość jakiejś grupy ludności jest tem mniejsza, im wyższy szczebel w hierarchji społecznej został przez nią osiągnięty (Por. str. 711 i nast.).

Gdyby wszystkie warstwy ludności były jednakowej wartości biologicznej i społecznej stwierdzone zjawisko nie weszłoby w krąg zainteresowań eugenistów, gdyż nie miałoby absolutnie wpływu na zmiany w przeciętnej wartości społeczeństw, w któ-rychby zachodziło. Wszyscy jednak niemal współcześni badacze tych zagadnień uważają, iż warstwy tzw. wyższe społecznie przedstawiają wynik doboru bardziej wartościowych elementów w społeczeństwie. Stojąc na tem stanowisku eugeniści zachodnio-europejscy twierdzą, iż zróżnicowanie rozrodczości o wspomnianym powyżej kierunku musi nieodwołalnie prowadzić do szybkiego cofania się jeśli chodzi o zasób uzdolnień w społeczeństwach o kulturze zachodnio-europej skiej.

Wymieranie warstw bardziej wartościowych na skutek bardzo silnego ograniczania ich rozrodczości jest tem groźniejsze, iż uzupełnianie ich następuje drogą wciągania / warstw niższych społecznie — najbardziej uzdolnionych elementów, które przesunąwszy się wzwyż stosują znowu jak najsilniejsze ograniczanie rozrodczości, podczas gdy ciągle ubożejące w wartościowe jednostki niższe warstwy społeczne rozrodczości swej nie ograniczają. Stąd proces superklasacji •— jak nazywa Grotjahn przechodzenie bardziej uzdolnionych jednostek do klas społecznie wyższych — byłby przy dzisiejszej strukturze życia Europy zjawiskiem wybitnie dysgenicznem i grożącem swemi konsekwencjami populacji, w której zachodzi.

Przyczyn wywołujących to niepokojące eugenistów zróżnicowanie rozrodczości w sensie ograniczenia jej w warstwach będących — ich zdaniem — wynikiem selekcji elementów najbardziej wartościowych — wysuwano wiele: specyficzne warunki walki

0    byt i „lepsze miejsca" w społeczeństwach współczesnych, walki, w której rodzina

1    dzieci są istotnym ciężarem; — umiejętność korzystania ze środków prewencyjnych; — wyemancypowanie się od zakazów religijnych pewnych wyznań; — wzrost poczucia odpowiedzialności za zdrowie i los potomstwa; i t. d. (Patrz dział H, str. 790 i nast.).

Pesymistycznym rokowaniom eugeniki z powodu tylu momentów wywołujących zjawisko zróżnicowania rozrodczości w wyraźnie kontrselekcyjnym kierunku przeciwstawia się pogląd zwracający uwagę, że zjawisko to nie ma miejsca we wszystkich państwach, nawet jeśli ograniczymy się do zasięgu kultury zachodnio-europejskiej. Że stwierdza-my je tylko w tych populacjach, w których spadek urodzin rozpoczął się stosunkowo niedawno, a poza tem, w których istnieje bardzo silne zróżnicowanie uświadomienia społecznego ogromnie daleko od siebie stojących warstw ludności, jeśli chodzi o stopień zamożności i wykształcenia. W państwach, w których poziom wszystkich warstw społecznych jest wykształceniowo i zamoż-nościowo o tyle wyrównany w górę, iż warstwy t. z w. najniższe otrzymują jednak pewne minimum wykształcenia i osiągają pewne minimum zamożności, jak np. w Szwaj-carji, tam zróżnicowanie ilościowe rozrodczości w zależności od uwarstwienia społecznego niemal nie istnieje.

Stąd pogląd, że zróżnicowanie natężenia rozrodczości zależnie od warstw jest zjawiskiem poniekąd przejściowem, a wobec tego nie groźnem.

Drugi moment, który mógłby, zdaniem niektórych autorów, do pewnego stopnia niwelować szkodliwość omawianego zjawiska jest fakt, iż w klasach wyższych mniejszą jest umieralność niemowląt i dzieci niż w warstwach niżej stojących. Istotnie w pewnym stopniu tego rodzaju „rekompensata" rzeczywiście istnieje.

c) Dysgeniczny wpływ ruchów emigracyjnych. Drugą grupę zjawisk o charakterze wyraźnie kontrselekcyjnym ze względu na zmniejszanie się elementów wartościowych w populacji stanowić mają zjawiska związane z pewnemi ruchami migracyjnemi. Emigracja zamorska była, zdaniem eugeników, niewątpliwie jednem z wybitnie dysgenicz-nych zjawisk w historji Europy. Emigrantami byli bowiem zawsze ludzie najbardziej przedsiębiorczy i wartościowi. To też o ile emigracja dla Europy była zubożeniem jej eugenicznem (jeżeli nie liczyć sporadycznie zachodzących wypadków wysyłania mniej wartościowych elementów), dla Ameryki stanowiła ona cenny materjał immigracyjny,