Magazyn6v501

761

IRLANDJA

kiego możności zarobkowania na obszarze Brytyjskiego Imperjum. Wreszcie przewidywany odwet ze strony W. Brytanji pod postacią odgrodzenia się od Wolnego Państwa walem ceł prohibicyjnych podciąłby prawie cały handel eksportowy tego ostatniego. W świetle tych trudności program polityczny de Valery winien być rozpatrywany, jako: i) Program maksymalny, czyli ustanowienie republiki na terenie zjednoczonej Irlandji przy ewentualnem zachowaniu łączności z Brytyjskim Commonweal-them i uznaniu Korony w zakresie pewnych spraw natury zewnętrznej. 2) Program pośredni, czyli ustanowienie republiki na terenie Wolnego Państwa przy ewentualnem zachowaniu łączności i uznaniu Korony, jak powyżej. W obu wypadkach realizacja programu byłaby możliwa w zależności od tego, czy pojemność Brytyjskiego Commonweal-thu okazałaby się dostatecznie elastyczną dla wchłonięcia republiki, jako jednego ze swych członków; w przeciwnym razie czy to zjednoczona Irlandja, czy Wolne Państwo musiałyby poprzestać na pozycji izolowanej republiki, bądź też ułożyć swój stosunek do W. Brytanji w ramach ścisłego przymierza, np. na wzór przymierza anglo-egipskiego. 3) Program minimalny, czyli ustanowienie faktycznej republiki na terenie Wolnego Państwa bez formalnego jej proklamowania, przy zachowaniu łączności i uznaniu Korony, jak powyżej.

Odziedziczony przez siebie aparat konstytucyjny de Valera potrafił wykorzystać z wielką umiejętnością dla osiągnięcia ostatniego z wyżej wyszczególnionych pr )gra-mów. Ustawa o zniesieniu przysięgi, składanej przez członków parlamentu na wierność Koronie została przezeń przeprowadzona na podstawie przesłanek, iż władza prawodawcza Wolnego Państwa stała się nieograniczoną i że ustawa nie zawiera w sobie naruszenia traktatu z W. Brytanją. Ale jeszcze ważniejszą cechą ustawy, niż samo zniesienie przysięgi, jest, że łącznie z tern ostatmem, zostało dokonane całkowite odłączenie traktatu od konstytucji Wolnego Państwa. W następstwie ustawy traktat stał się dokumentem, regulującym jedynie stosunki zewnętrzne pomiędzy Wolnem Państwem a W. Brytanją, zaś konstytucja — wyłączną sferą wewnętrznego prawodawstwa irlandzkiego.

Wobec tego, że projekt powyższej ustawy napotkał na silną opozycję senatu, de Yalera odwołał się do powszechnych wyborów, które odbyły się w styczniu w r. 1933, i ty¹¹¹ razem przyniosły stronnictwu F i a n n a F a i 1 zdecydowane zwycięstwo i absolutną większość w sejmie. W tymże roku projekt ustawy o zniesieniu przysięgi poselskiej nabrał mocy prawa. Następnym krokiem de Valery było skreślenie z konstytucji postanowień, przewidujących możność odwoływania się od wyroków Najwyższego Sądu Krajowego ćic Komitetu Prawnego brytyjskiej Rady Tajnej, oraz zniesienie senatu i ustanowienie jednoizbowego systemu parlamentarnego. Najważniejsza wszakże reforma konstytucyjna została dokonana w związku z abdykacją króla Edwarda VIII i wstąpieniem na tron Jerzego VI. W grudniu 1936 r. sejm Wolnego Państwa uchwalił dwie ustawy, z których pierwsza eliminuje z konstytucji wszystkie stypula-cje, dotyczące osoby króla oraz czynności, sprawowanych przez niego za pośiednic-twem Generalnego Gubernatora, przelewa wykonywanie tych czynności bądź na przewodniczącego sejmu, bądź na Radę Ministrów, i wreszcie znosi urząd Generalnego Gubernatora. Teza wyłącznej i nieograniczonej suwerenności narodu Wolnego Państwa i jego władz prawodawczych i wykonawczych w zakresie spraw wewnętrznych państwa została w ten sposób niezbicie stwierdzona. Co się tyczy spraw zewnętrznych, to ich organizacja została zakreślona w drugiej z uchwalonych ustaw, która stanowi, że: „jak długo Wolne Państwo Irlandzkie jest zrzeszone (asso< :iated) z na-stępijącemi narodami, a więc Australją, Kanadą, W. Brytanją, Nową Zelandją i Południową Afryką, i jak długo król, przez te narody uznany za symbol ich kooperacji, sprawuje w imieniu każdego z tych narodów (na wniosek odpowiedniego rządu) czynności, d. tyczące mianowania przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych tudzież zawierania umów międzynarodowych, uznany w ten sposób król może i jest niniejszem upoważniony do sprawowania takichże czynności w imieniu Wolnego Państwa w takim trybie i wówczas, jak i kiedy Rada Ministrów to mu zaleci". Tak więc z dn. 12 grudnia 1936 r. Wolne Państwo stało się faktyczną reoubliką, rządzącą się suwerennie w zakresie swych praw wewnętrznych, nie tracąc wszakże charakteru członka Brytyjskiego Commonwealthu Narodów i zachowując oblicze monarchji