Magazyn6
4101

933

DRZEWA LEŚNE

żyny Małopolskiej, na Roztoczu i wreszcie na całym obszarze Polski niżowej — ze sosną i grabem. Rośnie przeważnie po równinach i niewysokich wzgórzach w całej prawie Europie od morza Śródziemnego do 58° szerok. geogr. w Szkocji, do 61—62° w Norweg j i i Szwecji, do 6o° w Rosji Zachodniej, do 56—58° w Rosji Wschodniej do Uralu, którego nie przekracza. Ta polarna granica dębu już z tego względu zasługuje na uwagę, że prawie szczelnie przylega do granicy polarnej hodowli pszenicy.

Dąb bezszypułkowy trafia się w rozrzuconych okazach lub grupach na Podkarpaciu, Podolu, Opolu, Roztoczu, nizinie Wielkopolskiej, wyżynie Lubelskiej i całej wyżynie Małopolskiej, na której posiada jednak przewagę nad dębem szypuł-kowym.

Rozmieszczenie tego gatunku jest prawie takie samo, co i poprzedzającego z tą tylko różnicą, że się ogranicza więcej do miejsc górzystych tak w środkowej, jak i południowej Europie, kiedy dąb bezszypułkowy przeważa po równinach. Granica polarna dębu szypułkowego przecina Szkocję pod 59° szer. półn., zachodnie wybrzeże Nor-wegji pod 6o°, Szwecję pod    Stąd

idzie do Prus Wschodnich, Litwy i Białej Rusi, gdzie granica jego, zdaje się, nie jest jeszcze dokładnie oznaczoną.

Dąb szypułkowy lubi gleby głębokie, urodzajne, z równomiernie rozdzielonym w jej górnych i dolnych warstwach zasobem wilgoci ; mniej zaś sprzyjają mu gleby piaskowe lub mokrawe, a najmniej kamieniste. Dąb bezszypułkowy ma skromniejsze wymagania względem gleby, jej wilgoci i głębokości.

Szlachetnem i cennem dla swych dodatnich technicznych własności jest drewno obu dębów, a chociaż nie tak spójne i twarde, jak bukowe lub grabowe, jest jednak od nich znacznie trwalsze i sprężystsze. Na wyroby stolarskie, bednarskie i stelmachskie oba gatunki cenią się jednakowo, lecz w budowie statków, w budowlach podwodnych i naziemnych dąb bezszypułkowy powszechnie przenoszą nad szypułkowy, tern bardziej, że pierwszy, rosnąc powolniej na miejscach suchych, drewno ma znacznie trwalsze.

Jednym z najwłaściwszych i najbardziej rentownych sposobów użycia drewna dębowego jest przerób jego na różnorodne sortymenty stolarskie, a w szczególności na t zw. fomiery (oblogi), służące do oklejania mebli, wyrabianych z miękkich gatunków drewna. Dobre wyniki finansowe daje również użycie dębiny do wyrobu plansonów.

W budownictwie lądowem dębina używa się do tych części budynków, które stykają się bezpośrednio z ziemią i są najwięcej narażone na psucie się (podwaliny, belki w piwnicach i t. p.). Jako materjał do budowli podwodnych, na podkłady kolejowe, do wyrobu klepek jest drewnem jednem z najlepszych, któremu prawie żaden inny gatunek dorównać nie może. Dąb długo moczony w wodzie rzecznej zaraz po ścięciu zupełnie czernieje i twardnieje do tego stopnia, że do jego obróbki trzeba używać niejednokrotnie dłuta kamieniarskiego.

Na opał drewno dębowe wysoko się ceni, gorejąc zwolna błękitnawym płomieniem i długo ciepło utrzymując.

W wytwórczości chemicznej drewno dębowe, nie nadające się na inne cele użytkowe, jest dobrym surowcem dla suchej destylacji, wydając znaczne ilości kwasu octowego i alkoholu metylowego. Natomiast dębina nie nadaje się zupełnie do wyrobu miału drzewnego i celulozy ze względu na jej dużą twardość, utrudniającą zmielenie wzgl. rozpuszczanie drewna oraz zawartość garbnika.

Kora dębowa, zawierająca większe ilości wartościowych technicznie garbników, używa się powszechnie do sporządzania ekstraktów garbnikowych do garbowania skór. Do celów garbarskich nadają się szczególnie dęby 14—20 I., zawierając 7—15% garbnika, chociaż kora starszych dębów, wykazująca zaledwie 4—5% garbnika, nie jest do pogardzenia.

Ogólna produkcja ekstraktów garbnikowych wynosiła w 1930 r. 4 178 tonn wartości 4709000 zł, a w tym samym roku import z zagranicy różnych ekstraktów wynosił 16 413 tonn na łączną sumę 17 675 000 zł. Wytworzenie przedsiębiorstw wyciągów garbnikowych przy dużych zakładach mechanicznego i chemicznego przetwarzania drewna dębowego i świerkowego mogłoby uniezależnić polski przemysł garbarski od obcych garbników i podnieść zdolność wytwórczą gospodarstwa leśnego i jego rentowność.

Wszystkie te zastosowania szlachetnego i cennego drewna dębowego sprawiają to, że dębina zupełnie słusznie najbardziej się ceni ze wszystkich rodzimych gatunków drzew.