Magazyn6�901

815

się wydawać epoka Tokugawa (1603 do 1868), był w istocie okresem inkubacji sił, które doprowadziły do rewolucji w r. 1868. Dwa wieki, w czasie których J. pozostała na uboczu polityki światowej, potrzebne jej były do zerwania okowów feudalizmu, doprowadzonych do potwornej doskonałości po r. 1636.

2. Panowanie cesarza Mutsuhito. Przez te dwa wieki nagromadziło się tyle materja-lów palnych, że iskra, jaką było przybycie w r. 1853 eskadry amerykańskiej pod wodzą komandora M. C. Perry i zażądanie przezeń w imieniu prezydenta Filimora otwarcia J., wystarczyła, aby spowodować wybuch. Po kilkunastu latach chaosu J. obala w r. 1868 siogunat i przywróciwszy pełną władzę cesarzowi, wkracza na drogę reform.

Celem podkreślenia, że odtąd rządy w kraju zależeć będą bezpośrednio od cesarza, stolica J. zostaje przeniesiona z Kioto do Edo, które otrzymuje nazwę Tokio (Wschodnia Stolica). Patrjotycznie nastrojona część senjorów feudalnych pod wodzą takich ludzi jak twórcy nowej J., Kido To-kimasa (1834—1877), Okubo Tosimici (Toshimichi, 1832—1878), czy Saigo Taka-mori (1827—1877), dobrowolnie zwróciła koronie posiadane lenna i związane z niemi przywileje. Na opornych wywarto nacisk i feudalizm japoński został w r. 1871 oficjalnie zastąpiony przez zależną od cesarza biurokrację. Pierwszą troską J. było prawne ustalenie granic swych posiadłości i w r. 1875 ustępuje południową część Sachalinu Rosji wzamian za oficjalne przyznanie jej wysp Kurylskich (po japońsku Cisima). Zkolei korzystając z drobnego incydentu, anektuje archipelag Riukiu, który od r. 1451 wysyłał wprawdzie poselstwa do Kioto, a od r. 1601 płacił nawet daninę senjorom Satsuma (Kiusiu), ale oficjalnie był zawsze lennikiem Chin. W Korei, traktowanej przez Chiny również jako lenno, panoszyć się zaczęła anarchja i zachodziła obawa, że półwysep ten, stanowiący „sztylet skierowany w samo serce Japor.ji", padnie ofiarą przybierającej w końcu XIX w. coraz groźniejsze formy ekspansji rosyjskiej. W r. 1894 na tle zatargów w Korei wybucha wojna z Chinami, będąca przygotowaniem do późniejszej rozprawy z Rosją. Pobite na lądzie i morzu Chiny, zawierają w r. 1895 pokój w Simonoseki, mocą którego musiały zapłacić J. odszkodowanie

JAPONJA

w wysokości 200 miljonów taeli i oddawały Formozę oraz półwysep Liao-tung. Ten ostatni punkt traktatu krzyżował plany agresji rosyjskiej, to też dyplomacja petersburska skłoniła rządy Francji i Niemiec do wspólnej interwencji, która kończy się re-trocesją Liao-tungu za cenę dodatkowych 30 miljonów taeli odszkodowania. Ku oburzeniu J. półwysep, który odebrano jej w imię integralności Chin, w dwa lata później (traktat Li-Łobanow 1898 r.) przechodzi na własność Rosji jako wieczysta dzierżawa. Traktat Li-Łobanow dał również Rosji prawa na budowę kolei wschodnio-chińskiej, mającej połączyć pośpiesznie wykańczaną transsyberyjską magistralę z bazą przyszłej ekspansji, fortyfikowanym na gwałt Portem Artura. Po szeregu bezowocnych protestów J. decyduje się uderzyć pierwsza i po kilkunastu miesiącach krwawych walk Rosja, ku zdumieniu całego świata rozgromiona militarnie, i J., zwycięska ale ekonomicznie wyczerpana, zawierają w r. 1905 pokój w Portsmouth, mocą którego południowy Sachalin, półwysep Liao-tung i południowa część kolei wschodnio-chińskiej przechodziły we władanie archipelagu. Zakończeniem tego dramatu była ostateczna aneksja Korei w r. 1910, kompletująca pierwszą część mocarstwowego programu J., która w ten sposób zabezpieczyła się przed atakiem z kontynentu, a jednocześnie stworzyła sobie bazę operacyjną dla dalszej ekspansji.

W okresie dzielącym obalenie Tokugawa (1868) od aneksj i Korei J. pod wodzą ge-njalnego cesarza Mutsuhito rozciągnęła łuk swych posiadłości od brzegów Kamczatki (wyspy Kurylskie, południowa część Sachalinu, archipelag Japoński, wyspy Riukiu, Formoza) do tropików oraz stanęła mocną nogą na kontynencie (półwysep Koreański, półwysep Liao-tung z portami: Artura i Dairenem, oraz południowa część kolei wschodnio-chińskiej, znana odtąd jako South Manchurian Railway). Jednocześnie do r. 1899 J. przeprowadza rewizję wszystkich nierównych traktatów, zyskując całkowita autonomję celną oraz znosząc tak bolesną prestiżowo eksterytorjalność cudzoziemców. Swoje wejście na arenę międzynarodową J. podkreśliła jeszcze w r. 1900 udziałem w ekspedycji przeciw Bokserom, stając się w rezultacie sygnatarjuszką protokółu pekińskiego (7. IX. 1901). Dążenie Rosji do użycia protokółu pekińskiego, jako narzędzia zdobyczy tery tor jalnych w Man-