Magazyn6�701

843

JEYONS WILLIAM STANLEY

rologją. Obok zainteresowań w kierunku przyrodniczym, wytworzyło się w nim w Australji zamiłowanie do nauk społecznych. Chcąc je bliżej poznać, powrócił w roku 1859 d° Europy i, zapisawszy się znowu na uniwersytet w Londynie, studjo-wał logikę, ekonomikę i filozofję. Od r. 1866 wykładał logikę, filozofję moralną i ekonomikę w Owens College w Manchester, a w r. 1875 został powołany na katedrę ekonomiki na uniwersytecie w Londynie. W r. 1880 z powodu słabego zdrowia zrzekł się katedry. Odtąd całkowicie oddał się pracy naukowej. Niestety 13. VIII. 1882 r. utopił się w czasie kąpieli morskiej w Bex-hill, w hrabstwie Sussex.

J. był jednym z największych logików i ekonomistów XIX wieku. W obu tych naukach zasługi jego są wielkie. Jeśli chodzi o ekonomikę, on to wraz z Walrasem i Mengerem przez wprowadzenie do ekonomiki nowych metod badania i pojęcia wartości subjektywnej pchnął ją na nowe tory, na których dotąd się rozwija. Jest on twórcą i najlepszym przedstawicielem kierunku psychologiczno-matematycznego czyli neo klasycznego w ekonomice, który posiada obecnie najwięcej zwolenników wśród ekonomistów. Istota metody jego i wspomnianego wyżej kierunku, t. zw. metody równowag cząstkowych, polega na badaniu związków między kilkoma, najczęściej dwiema, wielkościami układu gospodarczego, obejmując pojęciem równowagi i współzależności tylko wielkości badane, a eliminując wpływ i zmiany innych elementów układu zapomocą klauzuli ceteris pari-bus. Metodę tę stosuje się do oderwanych, krótkich ogniw rozumowania, z których za pośrednictwem pomocniczych hipotez składa się całość. Związki pomiędzy wielkościami gospodarczemi traktuje się jako funkcje matematyczne, co pozwala na rozszerzenie pojęcia zależności następczej, stosowanej przez klasyków, również na zależność równoczesną. Tą drogą doszedł J. do stosowania w badaniach swych matematyki, czego uzasadnienie widział w fakcie, że w ekonomice stale mamy do czynienia ze wspólzależnemi zmianami szeregu wielkości i stosunek zmian tych wielkości do siebie stanowi właśnie przedmiot badań ekonomiki. Dla umożliwienia stosowania matematycznej metody wprowadził J. oparcie analizy na studjum nieskończenie małych zmian badanych wielkości, co umożliwiło zastosowanie rachunku nieskończonościowe-go, stosowanego w matematycznej teorji funkcji. Wprowadzając matematykę do ekonomiki, J. zastosował w niej również cały apaiat pojęciowy matematyczny jak ciąg, zbieżność, granica, kres, funkcja i t. d. Drugą bardzo poważną zasługą J. w ekonomice jest oparcie teorji wartości na użyteczności końcowej, czyli końcowej cząstki dobra (finał degree of utility). Równocześnie z nim do podobnych, choć nie identycznych, wyników doszli Menger i Walras. Rozróżnia on w teorji wartości zagadnienie czysto objektywne od subjektywnego, czyli pojęcie użyteczności całkowitej dobra, używane stale przez klasyków, od pojęcia użyteczności końcowej czyli krańcowej. Określenie wartości przez użyteczność krańcową tłumaczy zasadą, że całe działanie człowieka gospodarującego cechuje dążenie do osiągnięcia największych użyteczności kosztem jak najmniejszego wysiłku t. j. poświęcania możliwie najmniejszych użyteczności. Zasada ta jest identyczna z zasadą filozofji hedonistycznej, że człowiek dąży do osiągnięcia największych przyjemności kosztem najmniejszych przykrości. W ten sposób gospodarowanie jest dla J. wymianą użyteczności negatywnej (disutility) czyli kosztów, zapomocą których osiąga się określoną przyjemność, na użyteczność pozytywną (utility). Punkt, w którym równoważą się dla jednostki te dwie wielkości stanowi punkt, w którym zatrzymujemy się przy zaspokajaniu naszych potrzeb. Jest on wynikiem działania dwóch praw, z jednej strony prawa spadku użyteczności, z drugiej zaś prawa rosnących kosztów. Pierwsze ma miejsce przy użyteczności dodatniej, drugie przy użyteczności ujemnej. Równowaga więc następuje w punkcie krańcowym tak dla jednej jak i drugiej użyteczności, czyli użyteczność krańcowa jest funkcją dwóch współmiernych wielkości. Cała ta teorja jest typowo dualistyczna. Słabemi jej stronami są: zbytnie związanie z filozofją hedonistyczną i traktowanie użyteczności jako funkcji ciągłej.

J. jest również podstawowym autorem dla teorji kapitału. Kapitał jest dla niego zasobem dóbr, które są potrzebne do utrzymania w czasie pracy robotników wszelkiego rodzaju i klasy. Podstawową jego częścią są środki żywności, ale ponadto naieżą również do niego ubrania, meble i inne dobra codziennego użytku. Jedyną funkcją