Magazyn65101

47

KAPITULACJE JURYSDYKCYJNE — KARAIMI

stwa przeciwko sędziom, przestępstwa samych sędziów oraz bankructwa. Do ostatnich czasów żadna nowa ustawa egipska nie mogła być stosowana do cudzoziemców bez uprzedniej zgody Trybunału Apelacyjnego Mieszanego w Aleksandrji. Sytuacja uległa radykalnej zmianie w 1937 r. Mianowicie, art. 13 traktatu przymierza egipsko-bry-tyjskiego z dn. 26. VIII. 1936 r. przewidywał zniesienie k. w Egipcie. W dn. 16. I. ^J937 r. rząd egipski przesłał do 12 państw kapitulacyjnych zaproszenie na konferencję do Montreux; wkrótce potem zakomunikował on im swój projekt przepisów przejściowych, projekt konwencji i regulaminu sądowego. Konferencja zebrała się w Mon-treux 12. IV. 1937 r. pod przewodnictwem premiera egipskiego El Nahas Paszy i zakończyła swe prace 8. V 1937 r. podpisaniem aktu końcowego konwencji dotyczącej zniesienia k. w Egipcie, regulaminu sądowego, protokółu i deklaracji rządu egipskiego. Na mocy tych aktów k. w Egipcie zostały ostatecznie zniesione 15. X. 1937 r. Okres przejściowy będzie trwał do 14. X. 1949 r., poczem cudzoziemcy zostaną całkowicie poddani jurysdykcji egipskiej w sprawach karnych, cywilnych, handlowych, administracyjnych, skarbowych i innych, pod warunkiem, że nie będą oni traktowani gorzej niż krajowcy i że prawodawstwo egipskie będzie oparte na ogólnych zasadach prawnych, powszechnie przyjętych w ustawodawstwach współczesnych.

5. Krytyka kapitulacyj. K. w tej formie, w jakiej przekazał nam je wiek XIX, niewątpliwie są instytucją, która się przeżyła. Tak znaczne ograniczenia praw suwerennych państwa mogą być usprawiedliwione tylko nieuniknioną koniecznością i jak każde takie ograniczenie winny być interpretowane ściśle. Tymczasem w praktyce uległy one rozszerzeniu i stały się źródłem krzyczących nadużyć, zwłaszcza w zakresie fiskalnym. Zwolnienie cudzoziemców od podatków bezpośrednich odbiło się dotkliwie na dochodach państwa tureckiego, stawiając zarazem ludność miejscową, płacącą podatki, w położeniu uniemożliwiającem konkurencję z handlem i przemysłem cudzoziemskim. W dodatku, zwyczaj brania przez państwa europejskie pod swą opiekę zamożniejszych kupców lewantyńskich, którzy wtedy stawali się eksterytorjalni, powiększał sztucznie zakres osób zwolnionych od obowiązku płacenia danin państwu. Te więc i podobne im przywileje gospodarcze zasługiwały już dawno na uchylenie. Natomiast immunitety jurysdykcyjne powinny-by być utrzymane, ponieważ turecki i chiński personel sądowy ani pod względem wykształcenia prawniczego, ani pod względem moralnym nie stoi, jak dotąd, na wysokości zadania.

Literatura: AghUm Raoul et Feldman J. R.s Lee Actes de

Monlrmx. Paris 1937. — R<stn W.: Die Kapitulationm.

Berlin 1916.— Lehmann W.: Die Kapiiulationen. Weimar 1917.

— Lippmann Karl: Die Konsularjurisdiktion im Orient.

Leipzig 1898. — Martens F„: Dae Consularwcsen und die

Consularjurisdiction im Orient. Berlin 1874. — Oeerbtzck A.

eon: Die Kapitulationen des Osmanischen Reiches. Breslau

1917. — Forras JO..* Le consul dernnt le Droit intemational.

Bordeaux 1924. — Stetcarł J.: ConstUar primleges and

immunities. New York 1926.

Juljan Makowski.

Karaimi.

I. Nazwa. 2. Wyznanie. 3. Pochodzenie i dzieje Karaimów w Polsce.

1.    Nazwa. Nazwa Karaim, w liczbie mn. Karaimi, (obok rzadszej dziś Karaimowie), oznacza zarówno narodowość, jak uznane przez Państwo Polskie wyznanie. Nazwa ta pochodzi od hebrajsko-arabskiego pierwiastka qara — „czytać, recytować" (skąd także wyraz Qor’an — księga św. muzułmanów) i podkreśla charakter religji karaimskiej, uznającej jedynie autorytet „czytania", czyli Pisma Świętego Starego Testamentu z odrzuceniem późniejszych ustnych tradycyj i komentarzy, skodyfikowa-nych w Talmudzie. Wtórnie urobiona nazwa „Karaici" nie ma żadnego uzasadnienia historycznego.

2.    Wyznanie. Wyznanie karaimskie powstało w VIII wieku z reakcji przeciwko komentarzom i wynaturzeniom Zakonu przez ustną tradycję. Do ostatecznej walki z nauką Żydów-talmudy-stów, za kalifatu Abu Dżafar al-Man-sur’a z dynastji Abbasydów, (panował w Bagdadzie w r. 754—775), wystąpił pierwszy prawodawca i nauczyciel karaimski, Anan ben Dawid z Basry (w Iraku). Stąd początkowo K. mianowali się Anani-tami. Anan głosił zasadę swobodnego pojmowania Biblji z odrzuceniem wiążących komentarzy lub krępujących autorytetów. „Nie polegajcie na mnie, a sami badajcie Pismo Święte" — znane te słowa założyciela karaimizmu, wypowiedziane do wyznawców, stały się podwaliną gruntownych studiów z zakresu filologji hebrajskiej. Przy-