Magazyn66601

62

KAROL II, KRÓL RUMUNJI — KAROLINY

ksandra jugosłowiańskiego zhcieśnił stosunek sojuszniczy z Jugosławją do jak najbliższej współpracy, przyczynił się nadto również do zbliżenia rumuńsko-bułgarskiego i wogóle zwrócił politykę rumuńską ponownie na tory konsolidowania pokoju na Bałkanach, aprobując wstąpienie Rumunji do Porozumienia Bałkańskiego w 1934 r. K. II jest gorącym zwolennikiem sojuszów Rumunji z Francją i Polską, a w czasie swej bytności w Polsce w czerwcu 1937 r. dał dowód licznemi enuncjacjami, jak szczególniejszą wagę przykłada do dalszego jeszcze zacieśnienia stosunków polsko-rumuńskich. Dzięki swemu pokrewieństwu przez matkę z dynastją angielską cieszy się również w swej polityce konsolidacyjnej poparciem W. Brytanji. W kryzysie wewnętrznym, jaki ogarnął Rumunję pod koniec

1937    r., K. II potrafił zachować swoje stanowisko arbitra, podkreślając, iż Rumunja me dąży do dyktatury, lecz jedynie może i musi zmierzać ku nacjonalizmowi. W czasie kilkutygodniowych rządów gabinetu Gogi K. II najintensywniej przeprowadzał badania kwestyj ustrojowych oraz dalsze sondowania nastrojów,, czego wynikiem było zkolei utworzenie gabinetu koncentracji narodowej pod przewodnictwem patrjar-chy Mirona Cristea, w połowie lutego

1938    r. Król przy tej sposobności w orędziu do narodu podkreślił stanowisko korony jako jedynego stałego czynnika w państwie, czuwającego nad jego jednością i dobrobytem, a wyniki badań ustrojowych zostały niebawem ujęte w postaci oktrojo-wanej nowej konstytucji, w której „źródłem władzy jest naród, ale piastunem król“, działający w dziedzinie ustawodawczej przez dwuizbowy parlament, a w wykonawczej przez rząd. Nowy ustrój Rumunji z lutego 1938 r. nadał koronie szczególniej silną pozycję, którą miała ona zresztą, dzięki zręczności politycznej K. II, już od lat, ale obecnie została w tak decydującej formie usankcjonowana w konstytucji.

Henryk Batowski.

Karoliny.

Wyspy K. tworzą część Mikronezji i obejmują 549 wysepek rozrzuconych między 5° a to⁰ szer. geogr. płn. na obszarze 2 mil. km² oceanu (prawie tyle, co m. Śródziemne bez Czarnego). Liczą 1 450 km² lądu i 39 000 mieszkańców (1930), w czem 3 463 (9%) Japończyków.

Zachodnie K. — Palau i Jap — zbudowane są z łupków i przedkredowych skał wybuchowych. Na wyspie Palau (660 m wys.) leżą w stropie granitów wapienie, których strome zbocza na wyspie Angaur dostarczają fosfatów. Wyspy te znaczą wschodni brzeg fundamentu azjatyckiego, na którego przedpolu są głębie do 8 000 m, zakrywające granice między Azją a Oce-anją. Wschodnie K. tworzą północny łuk oceanidów. Są to roje wysp koralowych i stosunkowo duże wyspy wulkaniczne, Truk, Ponape i Kuasie, wszystkie obramowane zamkniętym kręgiem rafy koralowej. Najwyższa jest Ponape, bazaltowy stożek 872 m wys. Płaskie nadbrzeża porasta puszcza mangrowiowa. Klimat równikowy bez miesięcznych wahań temperatury (na wyspie Ponape marzec 27,3°, grudzień 26,1°). Opady, na zachodzie ponad 3 000 mm, dochodzą na wschodzie do bardzo znacznych ilości. Roczny bieg opadów w Kuasie w poszczególnych miesiącach wynosi: 483 mm, 388, 692, 542, 730, 573, 608, 513, 0j2, 395, 492, 424, suma roczna 6472 mm. Wiatry powodują częste burze morskie, które nieraz ludność całych wysp zmiatały z oblicza ziemi; w r. 1825 np. huragan zmiótł z powierzchni morza wyspę i jej 300 mieszkańców. Prądy morskie łączą wyspy te z Filipinami, dokąd prowadzą naturalne drogi żeglowne i z którymi tworzą one całość geograficzną. Ludność należy do kręgu kultury Mikronezji, wybitnie morskiej.

Wyspy K. znane były żeglarzom portugalskim w latach 1520-tych, ale poszły w zapomnienie po przesunięciu bardziej na północ drogi z Meksyku na Filipiny. Zwrócili dopiero na nie uwagę Hiszpanie, kiedy dochodziły do nich na Filipiny częste wiadomości o zapędzaniu łodzi do wysp wschodnich przez wiatry i fale. W r. 1686 jedną z nich Lazeano ku uczczeniu pamięci króla Karola II nazwał Caroliną. Nazwa ta przeszła na cały archipelag. Wyspy były pod wpływem Hiszpanów, ale aż do połowy XIX w. pozostały res nullius. Żaden żeglarz nie orjentował się w ich chaosie. Dokładną ich mapę dał dopiero w r. 1827 marynarz rosyjski Liitke (znany z oblężenia Gdańska 1813 r.). Mieszkańcy żyli w ustroju feodalnym pod wodzą królików. Na wątłych łodziach żeglowali ci najdzielniejsi

\