Magazyn67401

70

KASOWOŚĆ PAŃSTWOWA

w gospodarstwach prywatnych leży on na odcinku buchalteryjnym z uwagi na konieczność utrzymywania v ewidencji wspomnianych wyżej zinian w składnikach majątkowych, aby w ostatecznym wyniku otrzymać obraz gospodarki wyrażający się w zyskach lub stratach.

Zarząd dochodów i wydatków publicznych wykonywuje się zgodnie z uchwalonym planem gospodarczym, budżetem, oraz zgodnie z ustawami, na mocy których stwarza się w stosunku do osób trzecich prawo do pobierania przychodów i obowiązek ponoszenia wydatków. Dzieli się on na dwie zasadnicze części: i) ustalenie należności czynnych t. j. przychodów i biernych t. j wydatków, 2) pobieranie przychodów i dokonywanie wydatków. Zarząd gospodarki państwowej prowadzą organa administracji państwowej władze i urzędy, które z uwagi na potrzebę i konieczność przeprowadzenia skutecznej kontroli wykonywania gospodarki pod względem organizacji wewnętrznej składają się z trzech działów: a) kierującego, zwanego też dysponującym lub administracyjnym, b) rejestrującego cyfrowo wszelkie dyspozycje pod względem systematycznym, zwanego działem finansowo-gospodarczym, budżetowo-gospodarczym lub krótko rachunkowym, 3) realizującego wszelkie dyspozycje pod względem pieniężnym, zwanego działem kasowym lub kasą. Powyższe działy pozostają w więcej lub mniej luźnym do siebie stosunku.

Przedstawiony wewnętrzny podział władz i urzędów jako jednostek gospodarki publicznej to jeden z zasadniczych postulatów prawidłowej organizacji gospodarki publicznej pod względem formalnym, wysuwanych tak przez teorję, jak przez praktykę. Daje bowiem możność zrealizowania należytego podziału pracy, jej usprawnienia i racjonalizacji, a co ważniejsze, należytej kontroli wykonywania gospodarki publicznej. Skuteczność kontroli jest tern w iększa i zyskuje tern więcej na wartości, im luźniejszy jest stosunek pomiędzy dającym zlecenie a realizującym je, czyli pomiędzy dysponentem a kasą. Okoliczność powyższa wpływa w wielu państwach decydująco na tworzenie działów rachunkowych, a co najmniej kas, niezależnych od działów dysponujących.

W zależności od stosunku kas do działów administracyjnych władz i urzędów powstają różne rodzaje kas w gospodarce państwowej i różne ich grupy, oraz typy. Stwierdziwszy fakt, że me wszystkie jednostki administracyjne w państwie posiadają ten sam zakres czynności w dziedzinie gospodarczej, stwierdzić dalej wypada, że różne też będą ich dyspozycje natury gospodarczej. Jedne z nich mają za zadanie dokładać starań o przysporzenie dochodów, drugie troszczą się głównie o zaspokojenie potrzeb publicznych. W uwzględnieniu więc rzeczowej właściwości władz i urzędów^r w zakresie powierzonej im dziedziny gospodarczej przydzielone im kasy realizow-ałyby ich zlecenia albo poboru sum na rzecz gospodarki publicznej albo wypłaty pewnej kw^roty. W zwdązku z tern pierwsze kas\ miałyby charakter kas poborowych, drugie — charakter kas płatniczych. Wobec zaś faktu, iż kasy byłyby przydzielone każdej jednostce administracyjnej, oparta na tej zasadzie organizacja kas tworzy system kas administracyjnych (kasa urzędu x, y, z; kasy takie w niemieckiej terminologji nazywają się ,,Amtskasse“. W Polsce — kasa urzędu skarbowego typu A dla urzędów powiatowych i typu B dla urzędów miejskich).

Jeżeli dla dyspozycyj kasowych jednostek administracyjnych, należących do tej samej gałęzi administracji państwowej, jest utworzony odrębny organ kasowy, oparta na tej zasadzie organizacja kas tworzy system kas resortowych (kasa wojskowa, sądow'a, kolejowa, pocztowa). Należy uczynić w tein miejscu uwagę, że w tym systemie kasowym każdej gałęzi administracyjnej pozostawia się dużą samodzielność w zakresie wykonywania gospodarki publicznej. Przekład takiego systemu kas daje przedwojenna Rzesza Niemiecka ze swemi państwami związkowemi.

Przjjęcie zasady, że wszystkie jednostki administracyjne, bez względu na ich przynależność resortową, mające siedzibę w pewnej miejscowości i ewentualnie w najbliższej okolicy, skierowują zlecenia kasowe do jednego tylko organu kasowego, utworzonego w tej miejscowości, a więc zasady jedności kasowej, stworzyło system jednolitych zbiorowych kas skarbowych; skarbowych nie dlatego, aby były organami resortu skarbowego (jakkolwiek tak jest w rzeczywistości z powodów, o których mowa niżej), lecz ponieważ koncentrują u siebie całą gospodarkę pieniężną skarbu państwowego.

Stosowana coraz powszechniej zasada jedności kasowej w organizowaniu kas pań-