Magazyn67501

71

KASOWOŚĆ PAŃSTWOWA

stwowych dla gospodarki publicznej nie uwłacza w niczem postulatowi trójpodziału wewnętrznego organów administracyjnych tejże gospodarki. System jednolitych zbiorowych kas powoduje jedynie inne pomieszczenie działu kasowego każdej jednostki administracyjnej; okoliczność ta wpływa na zmianę struktury organizacyjnej władz i urzędów, a nie na ich rzeczową właściwość w zakresie gospodarczym. Przyjąw-szy założenie, że każda jednostka gospodarcza posiada zorganizowany u siebie dział kasowy, mielibyśmy w jednej miejscowości tyle tych działów, ile jednostek gospodarczych znalazłoby swą siedzibę w danej miejscowości, tyle schowków kasowych (skarbców), tyle koniecznych zapasów gotowizny w skarbcach, tyle jej rozdrobnienia i odciągnięcia jej z obiegu. Zasada więc prawidłowego ujęcia gospodarki państwowej — nie uwłaczając postulatowi trójpodziału — uznała za bardziej celowe zespolenie funkcyj kasowych jednostek gospodarczych w jednym organie kasowym, w szczególności w organie kasowym podległym tej władzy, do której kompetencji należy koncentracja wyników całej gospodarki państwowej obok zarządu przeważnej części dochodów państwowych i przeważającego głosu w zakresie wydatków państwowych, t. j. władzy skarbowej. Dział kasowy organów administracji skarbowej jest zarazem działem kasowym wszystkich innych jednostek administracyjnych w państwie bez względu na ich przynależność resortową. Kasa skarbowa jest równocześnie kasą każdej jednostki administracyjnej, posiadającej prawo dyspozycji kasowej.

Nadanie organom kasowym resortu skarbowego charakteru jednolitych zbiorowych kas nie stanowi przeszkody w organizowaniu jeszcze innych organów kasowych w uwzględnieniu specjalnych zadań niektórych władz i urzędów, ich położenia w stosunku do kasy skarbowej i zachodzącej często konieczności przyjmowania sum niebud-żetowych w wykonywaniu obowiązków publicznych — obok poboru sum budżetowych, np. pobieranie kaucyj, wadjów, należności biegłych, świadków i t. p. obok normalnych opłat stanowiących dochód budżetowy. Organizowanie takich kas, zwanych kasami specjalnemi, nie przekreśla zasady jedności kasowej, której wyrazem jest koncentracja środków pieniężnych pochodzących z wpływów budżetowych w jednym centralnym organie kasowym i dysponowanie niemi tylko przez naczelnego kierownika gospodarki państwowej, ministra skarbu. Do takich kas należą: kasy celne, sądowe, leśne, pocztowe, kolejowe.

Spotykamy jeszcze jedno zjawisko w dziedzinie organizacji kasowości. Jeżeli pewna jednostka administracyjna jest uprawniona do pobierania określonych opłat na rzecz państwa, a rodzaj opłat i charakter sprawy uzasadnia pobranie opłaty bezpośi ed-nio na miejscu przed lub po wykonaniu czynności zleconej tej jednostce, wówczas przyznaje się jej charakter specjalnego poborcy. Takim naprzykład specjalnym poborcą jest zarząd stadnin państwowych.

Różnica pomiędzy specjalną kasą a specjalnym poborcą jest ta, że specjalna kasa wykonywuje wszystkie czynności kasowe tak w odniesieniu do przychodów, jak rozchodów i ma utworzony skarbiec, gdy specjalny poborca jest uprawniony tylko do doraźnego pobrania należności i odesłania jej tego samego dnia lub w innym krótkim czasie do właściwej terytorjalnie kasy skarbowej.

Ponieważ kasy w gospodarce państwowej polskiej przyjmują sumy i wydatkują nietylko w odniesieniu do sum budżetowych, lecz także niebudżetowych, do których zaliczają się sumy komunalne, depozytowe, sumy na rachunkach funduszów specjalnych, na rachunkach bieżących, tudzież sumy obrotowe, a stosunek pierwszych do drugich przedstawia się mniej więcej jak i do 6,5 (4 miljardy do 26 miljardów w ciągu jednego okresu budżetowego), więc jeszcze jeden poważny wzgląd przemawia za koncentracją obrotów kasowych w kasach skarbowych; jest nim wzgląd na ruch gotowizny na terenie państwa. Polityka obiegu pieniężnego wymaga stałego jego ruchu; nie może leżeć bezczynnie w zbyt wielu schowkach kasowych. Z tych powodów każdy zbędny zapas gotówki w kasach winien być co rychlej przekazany do ogólnego centralnego zbiornika, skąd wyjdzie tam, gdzie w danej chwili będzie potrzebny. Są to wymagania gospodarności środkami pieniężnemi ze stanowiska prawidłowego zaspokojenia ogółu potrzeb państwowych. Nasz system kasowy powyższą okoliczność uwzględnił w wysokim stopniu w instytucji t. zw. automatycznych przelewów sald na kontach czekowych i żyrowych na centralne konto każdego dnia, o czem niżej mowa.