Magazyn67601

372

KONTYNENTY — KONWENCJA GENEWSKA (GÓRNOŚLĄSKA)

lizm afrykański, sformułowany w haśle Afryki angielskiej from Cap to Cairo utrwalił się jako wynik wojny światowej. Obecnie jednak (1936) podważył go silnie włoski zabór Abisynji, zagrażający Sudanowi Egipskiemu, a z jeziora Tsana — najbliższej od morza Czerwonego bazy wodnej — angielskiej drodze do Indyj. W oczach naszych organizuje silny panazjatyzm Ja-ponja, mówiąca głośno i wierząca głęboko w swoje historyczne posłannictwo na Wschodzie. Oskrzydliła ona Chiny od północy, przekształca je na swoją domenę kolonjalną i czeka na zabór Syberji do Bajkału, oraz Indyj holenderskich, zamieszkanych przez 60 miljonów ludzi

Literatura: Annuain Statistigue International de la Socićtć des Nations. Genłve. — Annuairt International de statistigue agri-cole. Borne. — Annuaire statistigue de la France. Bśsumś rć-trospectif. Paru 1935.— Epatein M.: The Statesman’s Yearbook. London.— Haliczer Józef: Wartość i wzajemny stosunek surowcowej produkcji roślinnej, zwierzęcej i mineralnej na kuli ziemskiej. „Czasopismo Geograficzne1934. — Teleki P. Graf und Koch Fr.: Der Intensioierungsprozess der Landwirtschaft in den gemdssigten Zonen der Er de im letzten Jahrhundert. Budapest „Athenaeum”.

Józef Haliczer.

Konwencja genewska (górnośląska).

i. Geneza konwencji genewskiej. 2. Zawarcie i wygaśnięcie konwencji. 3. Jawne i niejawne cele konwencji. 4. Układ i treść konwencji. 5. Organy konwencji. 6. Bilans konwencji.

1. Geneza konwencji genewskiej. Z pośród wielu umów, zawartych po wojnie światowej w Genewie, nazwa konwencji genewskiej przyjęła się dla oznaczenia umowy polsko-niemieckiej, podpisanej w tern mieście dn. 15 maja 1922 r., a poświęconej sprawom górnośląskim. Podpisanie nastąpiło w wyniku kilkumiesięcznych rokowań, przeprowadzonych przez delegatów Polski i Niemiec pod przewodnictwem delegata Rady Ligi Narodów, zgodnie z postanowieniem art. II decyzji Konferencji Ambasadorów z dn. 20 października 1921 r.

Formalnej podstawy tej decyzji szukać należy w traktacie wersalskim, a mianowicie w jego art. 88, który postanowił dokonanie na Górnym Śląsku plebiscytu, mającego zadecydować o przynależności państwowej tej ziemi. Faktyczną zaś genezę k. g. wywieść należy z akcji niemieckiej, skierowanej przeciw potraktowaniu Górnego Śląska narówni z innemi ziemiami b. zaboru pruskiego, które pierwotny projekt traktatu pokojowego (t. zw. „warunki pokoju“) uznawał jako części Państwa Polskiego.

Projekt doręczony został delegatom zwyciężonych Niemiec dn. 7 maja 1919 r. z prawem poczynienia uwag w terminie 14-dnio-wym. Niemcy z prawa tego skorzystały m. in., by silnie zaprotestować przeciw odłączeniu Górnego Śląska. W argumentacji obok dowodów dotyczących momentów etnograficznych i historycznych podkreśliły niezbędność zachowania bogactw przyrodzonych tego terytorjum dla umożliwienia Rzeszy wywiązania się z zobowiązań odszkodo-waniowych. Dla swej tezy zyskały poparcie Lloyda George’a, który jako kompromis wysunął ideę plebiscytu. Weszła też ona do tekstu traktatu z pozostawieniem ostatecznej decyzji głównym mocarstwom sprzymierzonym i stowarzyszonym.

W ich właśnie imieniu Konferencja Ambasadorów w decyzji z dn. 20 października 1921 r. wyciągnęła z wyników plebiscytu konsekwencje — niestety niezgodne z życzeniami prawdziwej większości ludności Górnego Śląska, dokonywując podziału terytorjum plebiscytowego i narzucając Polsce i Niemcom obowiązek zawarcia układu specjalnego, który co do całego szeregu zagadnień miał stworzyć dla terytorjum plebiscytowego ustrój przejściowy.

Niemcy czas od podpisania traktatu wersalskiego (28 czerwca 1919 r.) do decyzji Ambasadorów zużytkowały dla b. żywej propagandy, mającej dowieść, że terytorjum plebiscytu tworzy pod względem demograficznym, gospodarczym, komunika-kacyjnym i t. d. jedność, której granicą polityczną przeciąć nie można bez ruiny gospodarstwa Górnego Śląska.

2. Zawarcie i wygaśnięcie konwencji. Konferencja Ambasadorów myśl tę, której niesłuszność wkrótce wykazało życie, przyjęła i narzuciła jako podstawę rokowań, dla których następnie Rada Ligi Narodów wyznaczyła prezesa w osobie Calondera, b. Prezydenta Konfederacji Szwajcarskiej. Polska swym delegatem mianowała Kazimierza Olszowskiego, wówczas dyrektora departamentu M. S. Z., Niemcy — Eugenjusza Schiffe-ra, b. ministra sprawiedliwości. Rokowania rozpoczęły się dn. 23 listopada 1921 r. w Genewie, toczyły się następnie głównie na Śląsku z udziałem wielu rzeczoznawców w 11 podkomisjach, ukończone zostały 11 maja 1922 r„ a 15 maja w Genewie nastąpiła uroczystość podpisania konwencji