Magazyn67701

373

KONWENCJA GENEWSKA (GÓRNOŚLĄSKA)

czyła wprost do swego tekstu (art. 64—-72) i w szeregu artykułów rozwinęła. Taką recepcję zbyt pochopnie uznali nasi negocjatorzy i część opinji publicznej za sukces. W rzeczywistości dzięki liberalizmowi naszych władz i wskutek nielojalności władz administracyjnych niemieckich przepisy

0    ochronie mniejszości obróciły się przeciw nam. Ponad 600 000 Polaków na Śląsku Opolskim z ochrony korzystać nie mogło, na tomiast 200 000 Niemców w woj. Śląskiem przepisy o ochronie wyzyskało dla akcji politycznej, dla przeciwdziałania zrastaniu się Śląska z ziemiami macierzystemi, dla wytwarzania atmosfery niepokoju i niepewności, dla wodzenia Polski przed Radę Ligi Narodów w charakterze oskarżonej o gwałcenie praw i zakłócającej pokój Europy. Wynik był ten, że na przestrzeni 1 800 kilometrów granicy polsko-niemieckiej nie było przez szereg lat tylu tarć — pomimo wielu ważnych spornych kwestyj — co na niewielkim odcinku granicznym górnośląskim. Polska broniła się argumentami prawniczemi

1    przedstawianiem faktycznego stanu rzeczy. Niemcy przeważnie nie dbały o doprowadzenie spraw spornych do końca, wycofywały się ze sporów, co dowodzi, że celem ich było tylko ciągłe przypominanie światu

0    rzekomo istniejącej kwestji górnośląskiej, a także dyskredytowanie polskiej gospodarki. Słynne zwłaszcza było przemówienie ministra Augusta Zaleskiego na Radzie Ligi Narodów w Lugano (grudzień 1928)

1    gwałtowny atak Stresemanna na polski świat techniczny, rzekomo niedorastający do skomplikowanych potrzeb wytwórczości śląskiej: dyskusja pozwoliła unicestwić takie twierdzenia liczbowemi danemi np. co do wzrostu wydajności pracy w kopalniach węgla.

4. Układ i treść konwencji. Konwencja genewska dzieli się na 6 części, 25 rozdziałów i 606 artykułów, a doliczając protokół końcowy — na 631 artykułów. Z jej postanowień najważniejsze są (w krótkiem streszczeniu) następujące:

Utrzymano w mocy dotychczasowe materjalne ustawodawstwo niemieckie i dopuszczono jego zmiany tylko pod pewnemi warunkami, zwłaszcza w zakresie podziału ziemi i stosunku pracy. Zagwarantowano prawa nabyte (bez ścisłego określenia tego pojęcia), likwidację wielkiego przemysłu i wielkiej własności ziemskiej — dopuszczono tylko pod pewnemi, nieosiągalnemi, warunkami.

genewskiej. Przyjęta 24 maja przez Sejm Rzeczypospolitej, 30 maja przez Reichstag i ratyfikowana (co stwierdza dokonana w dn. 3 czerwca wymiana dokumentów ratyfikacyjnych), weszła w życie dn. 15 lipca 1922 r.

Postanowienia jej wygasały stopniowo: niektóre po 6 miesiącach, inne po 3 latach, inne po 5-ciu, inne po 15-stu. Piętnastoletni termin istnienia przepisała konwencja stworzonym przez siebie ciałom mieszanym, które z dn. 15 lipca 1937 r. przestały działać. Od tego też terminu przyjęto uważać konwencję za wygasłą, gdyż pozostały z niej w mocy i tylko na czas krótki dwa nieistotne postanowienia (art. 10 i art. 311 p. 4).

Tekst francuski deklaracji Konferencji Ambasadorów (z tłumaczeniem polskiem w kilku punktach błędnem) podało oświadczenie rządowe z dn. 23 maja 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 44, poz. 369), tekst konwencji ogłoszony został jako załącznik do Nr. 44 Dz. U. R. P. (poz. 371). W Niemczech konwencję zatwierdziła ustawa z dn. 11 czerwca 1922 r. (Reichsgesetzblatt str. 237), uchwalona zgodnie z art. 76 konstytucji weimarskiej, przewidującym warunki zmiany konstytucji, gdyż uznano, że postanowienia konwencji o szkolnictwie (art. 97 i nast.) są sprzeczne z postanowieniami konstytucji weimarskiej o oświacie i szkole (art. 142 i nast.).

Uzupełnieniem konwencji i jej nierozłączną częścią jest podpisana przez Polskę i Niemcy deklaracja z dn. 3 czerwca 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 45, poz. 376) w przedmiocie zachowania w mocy niektórych ustaw niemieckich na Górnym Śląsku.

3. Jawne i niejawne cele konwencji. Konwencja postawiła sobie za cel „zapewnienie we wspólnym interesie ciągłości ekonomicznego życia Górnego Śląska oraz ochrony mniejszości". W takiem określeniu celu były pozory symetrji, gdyż o ile teza „ciągłości" była wysuwana przez Niemców, o tyle ze strony polskiej wysunięto potrzebę zapewnienia ludności polskiej na terenie pozostałej przy Rzeszy części Górnego Śląska co najmniej tych uprawnień, jakie t. zw. traktat o mniejszościach z dn. 28 czerwca 1919 r., narzucony Polsce przez jej sprzymierzeńców, zapewniał mniejszości niemieckiej na terytorjum Polski. Konwencja tak dalece zaakceptowała tę zasadę, że 8 artykułów „traktatu o mniejszościach" włą