Magazyn65401

450

KRÓLESTWO POLSKIE

nadawała władzy ustawodawczej szerszy zakres działania, społeczeństwu większe prawa polityczne; jednakże wskutek rozmyślnych niejasności wprowadzonych przez Aleksandra I oraz dowolnej, zwłaszcza przez Nowosilcowa, interpretacji dawała szeroką możność naruszeń i nadużyć. Do 1830 r. zamiast 7 było tylko 4 sejmy, ani jeden budżet nie został oddany do normalnego uchwalenia przez sejm. Na pierwszym sejmie w 1818 r. Aleksander w mowie tronowej dał do zrozumienia, iż zamierza wprowadzić konstytucję w Rosji oraz przyłączyć do K. P. ziemie litewsko-ruskie, na które w 1817—18 rozszerzył władzę w. ks. Konstantego w t. zw. Korpusie Litewskim. Jednakże pod wpływem reakcji ogólnoeuropejskiej i rosyjskiej w K. P. następują ograniczania swobód konstytucyjnych. Zaprowadzona zostaje cenzura i represje policyjno-administracyjne, w których celował Nowo-silcow. Brutalne rządy w. księcia, któremu całkowicie ulegał namiestnik, stwarzały nieznośne warunki w wojsku, które wszakże dzięki żelaznej dyscyplinie oraz istniejącym mimo wszystko tradycjom napoleońskim doszło w swym blisko trzydziestotysięcznym składzie do wielkiej sprawności. Sejm 1820 roku odbył się w ponurym nastroju; Aleksander I otwarcie zapowiedział walkę z opozycją, której wyrzucał, że opóźniła dzieło odbudowania ojczyzny. Niezależnie od opozycji sejmowej rozwijać się poczęła przeciw-rosyjska i przeciwrządowa akcja konspiracyjna, ogniskująca się w stowarzyszeniach tajnych (Wolnomularstwie Narodowem, następnie od 1821 r. w Towarzystwie Patrjo-tycznem), kierowanych przez majora Wale-rjana Łukasińskiego; wykrycie przez policję tajną działań spiskowych pociągnęło za sobą aresztowanie Łukasińskiego, skazanego w 1824 r. na siedmioletnie ciężkie roboty, lecz dla niewyjaśnionych powodów dręczonego najsurowszem więzieniem w Szlis-selburgu aż do zgonu w 1868 r. W 1825 r. wydany został artykuł dodatkowy do konstytucji, znoszący jawność obrad sejmowych, obowiązujący już podczas trzeciego sejmu (1825 r.), który okazał się uległym rządowi. Następca Aleksandra I, Mikołaj I, postępował dalej w duchu reakcyjnym, nie chciał się koronować w Warszawie i dopiero w 1829 r. dla pozyskania sympatji polskich wobec powikłań międzynarodowych dokonał obrzędu koronacyjnego. W czasie procesu dekabrystów ujawnione zostało istnienie w K. P. Towarzystwa Patrjotycznego; nastąpiły liczne aresztowania; głównych oskarżonych oddano pod sąd sejmowy, który w 1828 r. ku wielkiemu oburzeniu cara wydał wyrok stosunkowo łagodny. Czwarty sejm K. P. w 1830 r. odbywał się w nastroju opozycyjnym. Wkrótce nastąpiła rewolucja lipcowa we Francji i przewrót w Belgji; Mikołaj I zamierzał podjąć przeciw tym ruchom rewolucyjnym akcję zbrojną z udziałem armji K. P. Wieść o tern przyśpieszyła zamierzony w kołach spiskowych akademickich i wojskowych wybuch powstania 29. XI. 1830 r._f które w odczuciu powszechnem było nieuniknione wobec wzrastających represji, stałych pogwałceń konstytucji, a przedewszystkiem wobec zawiedzionych nadziei na przyłączenie do K. P. ziem litewsko-ruskich.

Pomimo uciążliwych warunków politycznych K. P. ujawniło w działalności gospodarczej, administracyjnej i kulturalnej wielką żywotność. Działalność Lubeckiego w kierunku uzdrowienia finansów (Bank Polski, Towarzystwo kredytowe ziemskie), rozwoju przemysłu i handlu, eksportu wyrobów przemysłowych do Rosji, budowy dróg, regulacji rzek, rozbudowy miast, podniesienia inicjatywy gospodarczej, tworzenia zakładów naukowych (Uniwersytet Warszawski, Instytut Politechniczny, szkoła leśna, instytut agronomiczny w Marymoncie, szkoła górnicza w Kielcach i in.), pomnożenia szkół elementarnych i średnich, rozwoju piśmiennictwa — świadczyło wymownie o głębokich zasobach i walorach materjalnych i duchowych społeczeństwa, oraz o jego patrjo-tyzmie, wprawdzie brutalnie tłumionym, lecz zawsze ofiarnym i prężnym, zdolnym do największych poświęceń dla pozyskania normalnych warunków bytu narodowego.

Po zdobyciu Warszawy (8. IX. 1831 r.) Mikołaj I przy pomocy nowego namiestnika, Iwana Paskiewicza, rozpoczął systematyczne niszczenie odrębności konstytucyjnej K. P. Doraźnemi karami za powstanie listopadowe było nałożenie na kraj znacznej kontrybucji, wcielenie do armji rosyjskiej kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy i oficerów polskich, konfiskaty majątków ziemskich, ustanowienie Najwyższego sądu kryminalnego dla uczestników powstania. Pozorna amnestja, wydana przez wzgląd na opinję europejską, dotyczyła tylko nielicznych mieszkańców K. P. W obawie przed interwencją mocarstw, które sygnowały traktaty