Magazyn65301

449

KRÓLESTWO POLSKIE

700 km. Trzeciorzędne drogi były utrzymywane sposobem szarwarkowym. Tych było około 22 000 km.

Sieć dróg żelaznych i kołowych uzupełniały rzeki. Ogólna długość dróg splawnych wynosiła około 3 100 km. Ruch parowców odbywał się niemal wyłącznie na Wiśle od Sandomierza do granicy niemieckiej.

Jeśli chodzi o handel, to samo położenie geograficzne wyznaczyło K. P. rolę pośrednika w wymianie towarów między wschodem a zachodem Europy. K. P. było ważnym obszarem tranzytowym i składnicą towarową. Poza tern rozwijał się handel wewnętrzny. Wisła w handlu tranzytowym odgrywała małą rolę. Pierwsze miejsce w wywozie zajmowały zboża, w czem K. P. uczestniczyło w 25°/c. Ogniskiem handlu drzewem, którego wielkie ilości wywożono na zachód, była Warszawa. Ważny też był dział manufakturowy, którego wywóz był skierowany głównie do Rosji. Wywożono też pewne ilości cukru, alkoholu, wełny, chmielu i t. p. Z Rosji przywożono głównie pszenicę i niektóre wyroby metalowe oraz bydło, Królestwo zaś dostarczało Rosji wyrobów przemysłowych. W handlu wewnętrznym zaznaczał się coraz silniej upadek jarmarków, a to w miarę udoskonalania się komunikacji. Warszawa mimo to, że była stolicą Królestwa i dużem miastem, była tendencyjnie zaniedbana przez rządy carskie.

Literatura: Chrapowicki; Krótki opis topograficzny i statystyczny Królestwa Polskiego, Warszawa 1912. —Handbuch tton Polm. Berlin 1917. — Kozzutaki: Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatniem 30-leciu (1870—1900). Warszawa 1905. — Rocznik statystyczny Królestwa Polskiego, Warszawa 1915—1916.

Wincenty Przeplórski.

2. Historja. K. P. utworzone zostało na podstawie traktatów międzynarodowych, zawartych w Wiedniu 3. V. i 9. VI. 1815 r. K. P. było monarchją konstytucyjną, połączoną na zawsze z Rosją unją realną przez swoją konstytucję oraz przez osobę ces. Aleksandra I i jego następców z tytułem króla polskiego. Konstytucję podpisał Aleksander I 27. XI. 1815 r., ogłoszenie jej i ustanowienie rządu nastąpiło 24. XII. t. r. Król mianuje namiestnika (był nim do śmierci w 1826 r. gen. Józef Zajączek), przewodniczącego z głosem stanowczym w Radzie Stanu i Administracyjnej. Polityką zagraniczną K. P. kieruje petersburskie ministerstwo spraw zagr.; religja rz.-kat. pozostaje pod szczególną opieką rządu; do używania praw politycznych dopuszczono wszystkie wyznania z wyłączeniem żydowskiego; poręczona zostaje wolność druku oraz starodawna zasada „neminem capti-vabimus“, zmodyfikowana jednak w ten sposób, że pozostawiono monarsze przywilej nieprawnego uwięzienia; wszystkie czynności administracyjne, sądowe, szkolne, wojskowe odbywają się w języku polskim i tylko Polacy zajmują urzędy krajowe (przepis ten pogwałcony został odrazu przez mianowanie w. ks. Konstantego wodzem naczelnym wojska polskiego i utrzymanie jego rosyjskiego otoczenia wojskowego, wreszcie przez antykonstytucyjne stanowisko Mikołaja Nowosilcowa, jako nadzwyczajnego komisarza cesarskiego); następcy Aleksandra I obowiązani są koronować się w stolicy (Mikołaj I postanowienie to interpretował w ten sposób, że stolicą koronacyjną jest Moskwa, nie Warszawa). Rada Stanu, złożona z ministrów, radców i referendarzy oraz osób przez króla wezwanych, opracowuje projekty do praw, roztrząsa sprawozdania ministerjalne, opi-njuje o potrzebach kraju. Rada Administracyjna, jako władza wykonawcza, składa się z pięciu ministrów: wyznań religijnych i oświecenia publicznego (byli nimi kolejno: Stanisław Kostka Potocki i Stefan Grabowski), sprawiedliwości (Tomasz Wawrzecki, Walenty Sobolewski, Marcin Badeni, Ignacy Sobolewski), spraw wewnętrznych i policji (Tadeusz Mostowski), wojny (Józef Wielhorski, od 1816 r. w charakterze prowizorycznym Maurycy Hauke, faktycznie w. ks. Konstanty), przychodów i skarbu (Tadeusz Matuszewicz, Walenty Sobolewski, Jan Węgleński, Ksawery Drucki-Lu-becki), nadto do Rady Administracyjnej wchodzili powołani przez Aleksandra I: A. Czartoryski i Mik. Nowosilcow; przy boku króla urzędował minister sekretarz stanu (Ignacy Sobolewski, Stefan Grabowski). Sejm jako reprezentacja narodowa i władza prawodawcza składa się z króla, izby senatorskiej i poselskiej (24 dożywotnich senatorów) i poselskiej (77 posłów szlacheckich i 51 deputowanych od zgromadzeń gminnych); zbiera się co dwa lata na sesję 30-todniową, głosuje jawnie prostą większością. Konstytucja K. P. była najliberalniejsza w Europie owoczesnej, uwzględniała nadto tradycje polskie; w porównaniu z konstytucją Ks. Warszawskiego