Magazyn65101

447

KRONENBERG LEOPOLD — KRÓLESTWO POLSKIE

ryka Wohla, i doręczył mu pół miljona złp. „Sprawa stracona — rzekł — daję to na ratowanie ludzi“. Po powrocie w 1864 r. do kraju K. podjął starania, uwieńczone pomyślnym skutkiem, o koncesję na budowę kolei Terespolskiej. Dom K. stał się terenem wielu poczynań gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Dla obrony interesów polskich K. założył w Petersburgu liberalny dziennik „Nowoje Wremia", który atoli po spłacie K. poszedł we wręcz przeciwnym, reakcyjnym i antypolskim kierunku. W t868 r. K. otrzymał szlachectwo dziedziczne Królestwa Polskiego z herbem „Strugi". Kraszewski tak K. scharakteryzował : „Kronenberg to nietylko umysł szeroki... to nietylko przykład pracy... to nietylko energja, ale i serce szlachetne, które kraj ukochało".

Literatura: Barto8*eu>iee Kas.: Wojna iydowska w 1859 r. Warszawa 1913. — Kempner St.: Dzieje gospodarce Polski porozbiorowej„ Warszawa 1920. — Korespondencja Kronsnberga z Kraszewskim, 1859—1876. Kraków 1929. •— Kronenberg Leopold Juljan: Wspomnienia. Warszawa 1933. — Leopold Kronenberg. Monografja zbiorowa, w opracowaniu Fr. Doleiala, St. Kossutha, Boi. Miklaszewskiego, Wad. Rosińskiego, Kar. Strasburgom i St. Woyzbuna. Z przedmową S. Askenazego (przedruk, w Askenazego „Szkicach i portretach". Warszawa 1937). Warszawa 1922. — Reyeh-man Kax.: Szkice genealogiczne. Warszawa 1936.

H. Mościcki.

Kronenberg Leopold Juljan.

K. finansista, przemysłowiec, działacz społeczny. Urodził się 27. VIII. 1849 r.₍ zmarł 23. II. 1937 r Syn Leopolda i Ernestyny Rozalji Leo. Ukończył IV gimnazjum w Warszawie, w i8b6 r. złożył egzamin na wydziale prawnym Szkoły Głównej, następnie kształcił się w uniwersytecie w Bonn, uczęszczając jednocześnie do szkoły agronomicznej w Popelsdorfie. Prezes zarządu drogi żel. Warszawsko-Wiedeńskiej, prezes zarządu Banku Handlowego w Warszawie, jeden z założycieli i prezes zarządu Filhar-monji Warszawskiej, członek petersburskiej Rady Państwa, utalentowany kompozytor. W 1898 r. otrzymał dziedziczny tytuł baro-nowski Cesarstwa rosyjskiego. Zaślubił słynną śpiewaczkę, Józefinę Reszke (zm. w 1891 r.). Przebywając podczas wojny światowej w Piotrogrodzie, wydał bezimiennie broszurę polityczną p. t. „Polska wobec stron walczących" (Piotrogród czerwiec-lipiec 1917 r.). W 1933 r. ogłosił swoje wspomnienia. Na krótko przed śmiercią przeszedł z wyznania ewangelickiego na rzymsko-katolickie.

Literatura: Kronenberg baron de: Demibres annees du rlgne de Napoleon III. Soutmirs et impressions d’un tćmoin ocu-laire. Varsovie s. d. — Kronenberg Leopold Juljan; Wspomnienia, Warszawa 1933. — „Kwrjer Warszawski“ nr. 68 z 1937 r. — Reychman Ko*.; Szkice genealogiczne. I. Warszawa 1936.

H. Mościcki.

Królestwo Polskie.

i. Zarys geograficzny. 2. Historja.

1. Zarys geograficzny. K. P-, zwane też Kongresówką, obejmowało część obszaru b. Księstwa Warszawskiego. Powierzchnia Królestwa wynosiła 123 326 km’, t. j. szóstą część Rzeczypospolitej, z przed 1772 r. Na południu zajmowało ono wyżynę Małopolską i Lubelską, na północy część Pasa Wielkich Dolin i Podlasie, na pograniczu Prus przechodziło w Pojezierze Mazurskie. Długość granic z Austrją wynosiła 600 km, z Niemcami 1 116 km, Rosją 1 108 km.

Od czasu utworzenia Królestwa podział administracyjny uległ dwukrotnie większym zmianom. Początkowo podzielono kraj na 8 województw, 39 obwodów i 75 powiatów. W 1844 zmieniono ten podział i ustanowiono 5 gubernij, w 1867 zaś roku 10 gubernij, które podzielono na 84 powiaty, 1 298 gmin oraz 29 419 wsi i osad. Podział ten, z wyjątkiem wydzielenia Chełmszczyzny w 1912 roku, przetrwał do 1918 r.

Liczba ludności w 1816 r. wynosiła 2 732 324 osób (21 osób na 1 km²), w 1827 roku — 4032325, 1831 r. — 3762000, 1846 r. — 4867 129, 1855 r. — 4673 869, 1865 r. — 5 336 246, 1875 r. — 6638500, 1885 r. — 7 691 421, 1909 r. — 11 935 000 mieszk. Przed wojną światową liczba ludności sięgała 13 milj. W ostatnich 45 latach wskutek szybkiego postępu uprzemysłowienia kraju zaznaczył się silny przyrost ludności w miastach (ponad 310%), zwłaszcza w Łodzi (około 13 razy) i w Warszawie (przeszło czterokrotnie).

Ogółem w Królestwie było miast 114, przyczem mieszkało w mch przeszło 22°/o ogółu ludności. Średnia gęstość zaludnienia w 1914 r. wynosiła 100 mieszk. na 1 km*. K. P. było zatem gęściej zaludnione, aniżeli szereg państw. W niektórych okolicach gu-bernji warszawskiej i piotrkowskiej gęstość