Magazyn60701

503

LAW JOHN

Data emisji	Ilość akcyj tys. sztuk	Kurs emisyjny akcji w liwr.	Warunki spłaty	Ogólna suma emisji w miljom liwrów
I emisja(m£res]	200	500	billets d’ćtat	IOO
II emisja			premja 50
(filles) czerwiec			płatna przy
1719	50	550	subskrypcji 20
			rat miesięczn.	27.5
III emisja (pe-
tites filles), li-
piec 1719	50	1.000	20 rat mieś.	50
IV emisja —
3. IX., 28. IX,
2. X. (cinq
cents)	300	5.000	10 rat	1.500
razem	600	wartość nominalna		1677,5
4. X. 1719 do-
datkowa emisja	24

Najważniejszym punktem tego programu było założenie kompanji handlowej, obejmującej swoją działalnością cały handel zamorski Francji. 23. VIII. 1717 r. otrzymała założona przez L. Kompanja Zachodnia na lat 25 wyłączny przywilej handlowania i administrowania Luizjany, kolonji francuskiej w Ameryce. Kapitał Kompanji, subskrybowany w pożyczkach państwowych, początkowo określono na 100 miljonów liwrów. Kompanja zdobywała stopniowo coraz większe przywileje; ta okoliczność, jako też zręcznie prowadzona gra giełdowa przy angażowaniu środków Banku powodowały zwyżkę kursu akcyj. L. emituje coraz większe ilości akcyj. O rozmiarach emisji świadczą poniższe dane:

Równocześnie Bank rozszerzał emisję not, która z sumy 18 miljonów liwrów na początku roku 1719 doszła do 1 miljarda na koniec tego roku. Akcje zwyżkowały stale i w ostatnim kwartale r. 1719 przeciętny kurs wynosił 9 tys. 1., najwyższy kurs dochodził do 18—20 tys. liwrów.

Właściwa działalność handlowa Kompanji, która miała być podstawą spodziewanej wysokiej dywidendy, była ograniczona zarówno szczupłością kapitałów, zebranych w gotówce, jako też trudnościami rozbudowy handlu i przemysłu francuskiego w stosunkowo krótkim czasie; w r. 1719 na ogólną sumę dochodów 81 miljonów zyski z handlu wyniosły 8 miljonów liwrów. Stosunkowo niska dywidenda (w stosunku do akcji obliczonych po kursie rynkowym), spłaty przypadające za subskrybowane akcje, wreszcie cały szereg innych okoliczności pod koniec r. 1719 spowodował t. zw. realizację, masową sprzedaż akcyj i nabywanie bardziej realnych wartości. L. zwalczał realizację na drodze prawnej. Wkońcu, by podtrzymać kurs akcyj, 5. III. 1720 r. zdecydował się na wymienianie akcyj na noty po stałym kursie 9 tys. liwrów za akcję. Realizacja nie zniknęła, rezerwa kruszcowa szybko malała, emisje banku rosły, osiągając na 1. V. 1720 r. wysokość 2694,4 miljonów liwrów. 21. V. 1720 r. obniżono kurs akcji na 5 tys. 1. oraz zdewaluowano noty o 5o°/o. To wywołało panikę, przybierającą groźne rozmiary, „System" załamał się, w drugiej połowie r. 1720 stopniowo go likwidowano. Law opuścił Francję 16. XII. 1720 r., straciwszy na swych operacjach we Francji cały majątek. Bezskutecznie później starał się o wprowadzenie w życie swych projektów bankowych. Zmarł w Wenecji 21. III. 1729 r.

Polityka monetarna i gospodarcza, prowadzona przez L. we Francji, opierała się na jego teorji monetarnej, której podstawą była teorja wartości i wymiany. Wartość, według L., jest wielkością absolutną, będącą podstawą stosunku, w jakim dobra wymieniają się. Posiadanie przez dobro wartości jest uzależnione od użyteczności, czyli zdolności dobra zaspokajania potrzeb. Wartość dóbr ustala się na podstawie wzajemnego ustosunkowania się poszczególnych ilości i użyteczności dóbr, oraz popytu na nie. Wartość dóbr zmienia się, z wyjątkiem ziemi, której wartość jest stała dzięki temu, że służy do produkcji dóbr zaspakajających w iele różnych potrzeb.

Każdy kraj zdaniem L. posiada możliwości rozwoju gospodarczego, określone przez wielkość terytorjum, istniejącą ilość ludności, przemysł, położenie geograficzne i t. p. Znaczenie gospodarcze każdego państwa w stosunku do innego, da się wyrazić rela-tywnemi liczbami; ten stosunek, wyznaczony przez różne czynniki, może tylko wtedy być rzeczywiście osiągnięty, gdy wymiana jest odpowiednio zorganizowana. Jedynie wymiana pieniężna pozwala najlepiej wykorzystać możliwości gosnodarczego rozwoju kraju.

Pieniądz jako miernik wartości winien posiadać stałą wartość; postulat ten tylko wówczas jest spełniony, gdy ilość pieniądza ściśle odpowiada popytowi. Wówczas ceny dóbr ściśle będą odpowiadały stosunkom wartości, jakie poszczególne dobra posiadają, ich zmiany będą następowały jedynie w wypadku zmiany wartości dóbr. W wy-