Magazyn6 2401

920

METEOROLOGJA

na świat żyjący. Gałąź m., zajmująca się badaniem przeciętnych stanów pogody lub średnich stanów atmosfery w d .nem miejscu otrzymała nazwę klimatologji. Zależności między warunkami klimatycznemi i życiem organicznem stanowią przedmiot badań bioklimatologji.

M. w ściślejszem znaczeniu jest gałęzią fizyki i stosuje metody fizykalno-matema-tyczne. Jej gałęziami są: m. dynamiczna, która zajmuje się badaniem ruchów wywołanych w atmosferze przez działanie różnych sił (siły ciężkości, ciśnienia), m. synoptyczna, czyli nauka przewidywania pogody i aerologja, czyli nauka o stosunka. h fizycznych i meteorologicznych w swobodnej atmosferze.

Podstawą do wszelkich badań w dziedzinie m. są obserwacje t. z w. elementów meteorologicznych; najważniejszemi z pośród nich są: ciśnienie atmosferyczne, temperatura, wilgotność bezwzględna (ilość pary wodnej w powietrzu w gr/m* lub w mm ciśnienie) i względna (stopień nasycenia powietrza parą wodną w ^c/o°/o), kierunek i prędkość wiatru, ilość opadu (w mm). Ponadto notowane są takie zjawiska jak burze, mgły, grady, tęcze, halo i t. p. W latach ostatnich na niektórych stacjach wprowadzono regularne obserwacje dalekości widzenia (widzialności) oraz rodzaju chmur i wysokości ich podstawy, mające wielkie znaczenie dla ochrony meteorologicznej lotnictwa.

Organizacją służby meteorologicznej zajmują się instytuty meteorologiczne, istniejące we wszystkich państwach cywilizowanych utrzymywane przez państwo. Najwcześniej instytut taki założono w Prusach (w 1847), następnie w Rosji (pod nazwą Główne Obserwatorjum Fizyczne w 1849).

Pierwsza na ziemiach polskich a zarazem pierwsza w Europie regularna sieć stacyj meteorologicznych zorganizowana przez uniwersytet wileński powstała na terenie Okręgu Naukowego Wileńskiego. Istniała od 1803 do 1831 t. j. do zamknięcia uniwersytetu po upadku powstania listopadowego. Na terenie b. Galicji już w 1865 zorganizowana została przez Komisję Fizjograficzną (w Krakowie) niezależna sieć meteorologiczna polska. Na terenie b. Królestwa Polskiego i Ziem Wschodnich dzięki subsydjom prywatnym powstała w 1886

Sieć Meteorologiczna Warszawska z Biurem Meteorologicznem przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa jako ośrodkiem centralnym. Biuro to w 1919 zostało przejęte przez państwo i przemianowane na Państwowy Instytut Meteorologiczny (P. I. M.).

Zakres prac Państwowego Instytutu Meteorologicznego jest bardzo obszerny; organizuje on bowiem nietylko badania naukowe nad klimatem kraju, lecz także zapewnia obsługę meteorologiczną różnych gałęzi życia gospodarczego: — ochronę meteorologiczną komunikacji lotniczej cywilnej, żeglugi morskiej, opracowuje prognozy pogody oraz organizuje specjalne badania rolni-czo-meteorologiczne. Dla spełnienia tych zadań Instytut, oprócz biura centralnego, posiada szereg obserwatorjów specjalnych

1    sieć stacyj meteorologicznych. Prognozy pogody i obsługę meteorologiczną lotnictwa przeprowadza Centrala Lotniczo-Meteorolo-giczna, badania górnych warstw atmosfery— Obserwatorjum Aerologiczne w Jabłonnie koło Warszawy, prognozy pogody dla statków i badania oceanograficzne — Obserwatorjum Morskie w Gdyni. W 1938 otwarte zostały 2 obserwatorja wysokogórskie (na Kasprowym Wierchu w Tatrach, wys. 1 988 m, i na Pop Iwanie w Czarnohorze, wys.

2    022 m). Sieć meteorologiczna Państwowego Instytutu Meteorologicznego w 1938 obejmowała około 720 stacyj.

Niezależnie od sieci Instytutu Meteorologicznego na obszarze Polski istnieje (od 1925) sieć stacyj opadowych, zorganizowana przez Instytut Hydrograficzny Min. Komunikacji; obejmuje ona około 600 stacyj. Zagadnieniami meteorologicznemi zajmuje się również Wojskowa Służba Meteorologiczna, która zajmuje się ochroną meteorologiczną lotnictwa wojskowego.

Konieczność ujednostajnienia badań, przyrządów i programu badan dla całej kuli ziemskiej, spowodowała powstanie szeregu instytucyj międzynarodowych, których zadaniem jest koordynacja metod badawczych oraz organizacja badań w skali światowej.

Najstarszą taką instytucją (1879) jest Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna, zwana w skrócie (O. M. I. — Organisation Meteorologiąue Internationale), z siedzibą w Utrechcie (Holandja).

Kazimierz Chmielewski.