Magazyn6601

160

ORMIANIE — ORTES GIAMMARIA

przyjęli język indoeuropejski stanowiący na pniu języków aryjskich odrębną gałęź. Około 300 r. przyjęli chrześcijaństwo i utworzyli już w roku 367 autokefalny kościół z pa-trjarchą w Eczmiadzynie. Wielka diaspora O. zaczęła się już w XII w. razem z napadami Seldżuków, a potem Mongołów. W Armenji tureckiej i perskiej O. nie stanowili zwartego obszaru narodowego, tworząc najwyżej 25% ludności. Przeważali tylko w sandżaku jeziora Wan. W Turcji od 1923 zaczęło się przesiedlenie O. mocno dotkniętych rzeziami 1915 (źródła angielskie podają do 1 200 000 wyciętych) z obszarów granicznych    s ow i ecko-per ski rh.

W Armenji sowieckiej liczącej dzisiaj 1 250000 mieszkańców O. tworzą 85% ludności.

Diaspora obejmuje około 15^v/₀ ogółu O. i sięga aż do stóp Andów, do Cordoby w Argentynie (2000 Ormian). O polscy są tylko nieliczną garstką tej diaspory i obejmują zapewne nie więcej niż 2 000 głów. Szema-tyzm archidiecezjalny podaje 5 200 O. w Polsce, ale jest to liczba przesadna. Statystyka ich nie ujęła, ponieważ O. unici wliczeni są do katolików, gregorjanie zaś do prawosławnych. Gospodarcze ich znaczenie jako zorganizowanej grupy plemiennej należy do historji. Byli pośrednikami handlu polskiego ze Wschodem. Według świadectwa Łukasza Opalińskiego (Polonia defen-sa... około 1640) „O. zwozili do Polski wielkie ilości towarów azjatyckich, t. j. tureckich i perskich". Karawany ormiańskie były analogją do handlu lewantyńskie-go narodów morskich. Pierwsza ćwierć XVII w. była szczytem tego handlu „nafio-nis Armenicae florentissimae in divitiis et pol ne" (kwitnącej w bogactwie i życiu mieszczańskiem).

Ormianie osiedlali się najliczniej na szlaku mołdawskim, gdzie dzisiaj typ armeno-idalny obejmuje 30% ludności (Podole Ciepłe, Pokucie, Huculszczyzna). Tutaj też wielka własność ziemska znajduje się w niemałej części w ręku O. lub osób pochodzenia ormiańskiego. Już na początku XIX w. wielu z nich porzuciło składy i handel i szybko się polonizowało. Ostatnie szczątki „nacji ormiańskiej" dziś są jeszcze w Kutach. Poza tern są rozproszeni nielicznemi rodzinami. Tworzą odrębny obrządek — archidiecezję ormiańską we Lwowie, podzieloną na 3 dekanaty (we Lwowie, Stanisławowie i Kutach) i 8 parafij. Unję z Rzymem przeprowadziła misja teatyńska (1664—1670).

W czasie wojny światowej zaczęło się wielkie ożywienie w diasporze ormiańskiej, które trwa do dzisiaj. Świat O. organizuje się, w Rumunji wychodzi w języku ormiańskim „Encyklopedja Ormiańska". W Polsce Lwów zawsze byl ośrodkiem życia O. W 1930 r. założono „Archidiecezjalny Związek O.", który wydaje „Posłańca św. Grzegorza". Sprawy O. omawia tnkże pismo teologiczne „Gregoriana".

Literatura: Halłcxer J.: Ormianie w Polsce południowo-wschodniej. „Roosnik Ziem WschodnichWarszawa 1939. — LechlcM Ce.t Kościół ormiański to Polsce. Lwów 1928. — Scftcmaltwm* Archidioeeesis Leopotiensis ryłu* Armeno-Cathoi?ei pro Anno Domini 1936. Lwów 1936.

Józef Haliczcr.

Ortes Giammaria.

O. urodził się 2. III. 1713. W 1727 wstąpił do zakonu. W 1743 porzucił zakon. Został jednak później księdzem, stając się zdecydowanym obrońcą Kościoła i duchowieństwa. O. odznaczał się szero-kiemi zainteresowaniami i rozlegtemi stu-djami. Jako ekonomista dał się szczególnie poznać trzema pracami: „Economia Nazio-nale", Napoli 1774, drugie wyd. 1778; praca ta stanowi I część zamierzonego dzieła, część II nie ukazała się; „Dei fideicom-messi a famiglie e a chiese e luoghi pii", Venezia, 1784. „Riflessioni sulla popola-zione delle nazioni per rappoiu, all’econo-mia nazionale", praca zaczęta 1775, wydana w Wenecji 1790. Dorobek naukowy O. został wydany przez Custodiego w „Scrit-tori classici di economia politica", Parte Moderna, t. XXI—XXVII, Milano 1804, t. XLIX, supplimento, Milano 1816. O. umarł w 1790.

O. kładzie nacisk na problem dobrobytu raczej całego państwa, niż księcia czy też grupy rządzącej, interesuje się przedewszyst-kiem kwestją najlepszego podziału dochodu i bogactwa tak, by uniknąć z jednej strony nędzy, z drugiej zaś strony nadmiernego bogactwa. Prawa ekonomiczne uważa za tak niewzruszalne, jak prawa natury. Podział zajęć, jego zdaniem, wynika ze wzrostu ludności i ograniczonej ilości ziemi. Wydajność pracy zależy od jej podziału; podobnie jak inni, dzieli pracę na produkcyjną i nieprodukcyjną. Choć pracy przy-