Magazyn6501

161

ORTES GIAMMARIA — ORZECHOWSKI STANISŁAW

pisuje wielkie znaczenie, podkreśla, że dla produkcji potrzebny jest kapitał oraz ziemia, która stanowi „niezbędną podstawę wszystkich zajęć". Wartość dóbr jest wyznaczona przez podaż i popyt. Daje nawet formułę matematyczną, która określa wartość, mianowicie V = r:m, gdzie V oznacza wartość, r — zapotrzebowanie, m — ilość.

Podobnie jak inni włoscy ekonomiści tego okresu, O. zajmuje się szczególnie teorją pieniądza. Złoto i srebro, stanowiące m er-niki wartości, pozwalają na wymianę. Kruszce te spełniają swoje zadanie jedynie na podstawie wspólnej zgody. Natura miernika nie odgrywa tu najmniejszej roli. Jednak miernik powinien posiadać pewne właściwości, jak rzadkość, trwałość, podzielność; wszystkiemi temi właściwościami odznaczają się kruszce szlachetne. Ponadto stosunek między miarą a przedmiotem mierzonym winien zawsze pozostawać niezmieniony. Ilość pieniądza jest obojętna; między państwa dzieli się ona w stosunku do posiadanych dóbr, drogą wymiany kruszec szlachetne przepływają z kraju do kraju, wielka ilość produktów czyni pieniądz obfitym w państwie, przytem te same zasady rządzą podziałem ilości pieniądza w państwie, co w świecie. Pieniądz odgrywa przedewszystkiem rolę jako pośrednik wymiany; nie stanowi on bogactwa, „jest tylko wyrazem bogactwa i nigdy nie może być rozpatrywany jako samo bogactwo”. Równowaga między ilością dóbr a pieniądzem jest często burzona wskutek wzrostu ilości dóbr, a zwłaszcza zwiększania ilości pieniądza. Celem przeciwdziałania temu stanowi rzeczy, należałoby regulować a nawet zakazywać wydobywania kruszców szlachetnych. Ilość, popyt oraz szybkość obiegu pieniądza wyznaczają wartość pieniądza. W dłuższym okresie czasu pieniądz staje się relatywnie rzadki na skutek tego, że ludzie tezaury-zują kruszce szlachetn;. O. wypowiada się za zwiększeniem ilości pieniądza drogą emisji pieniądza miedzianego i papierowego wobec tego, że daje się odczuwać brak kruszców szlachetnych, używanych na cele mennicze. Jednak pieniądz tego rodzaju nie jest tak wygodny jak pieniądz kruszcowy, nie może on służyć w stosunkach międzynarodowych, ponadto występuje niebezpieczeństwo inflacji.

O. wypowiada się za autarkją, uważając, że handel zagraniczny przyczynia się do powstawania nierówności bogactwa i wyrafinowania gustów; nawołuje do powrotu do „warunków naturalnych", które zapewniają państwu stałość. Handel zagraniczny winien być uważany tylko jako uzupełnienie handlu krajowego.

O. wyróżnia się swoją teorją ludnościową. Zwalcza panujący podówczas pogląd, że wzrost ludności z konieczności musi spowodować wzrost bogactwa; utrzymuje, że „w każdym narodzie ilość ludności musi utrzymywać się w granicach ustalonych, które są niezmienne określone przez konieczność zapewnienia utrzymania". Gdyby naturalne instynkty mogły swobodnie wywierać swój wpływ, ludność wzrastałaby w postępie geometrycznym, podwajając się co 30 lat. Niedostateczny przyrost środków utrzymania nie pozwala na to. Dzięki dobrowolnemu celibatowi ludność mogłaby wzrastać w stopniu, na jaki pozwalają warunki. Niewłaściwa polityka podatkowa oraz ograniczenia swobody osobistej wpływają na zmniejszanie się przyrostu ludności. Jeśli nie istnieją odpowiednie warunki gospodarcze i polityczne, polityka książąt, mająca na celu zwiększanie ludności kraju, nie może dać wyników zadawalających.

O. jest niewątpliwie jednym z najwybitniejszych ekonomistów swego okresu. Wyróżnia się głębokością poglądów, szerokością i oryginalnością ujęcia problemów ekonomicznych, które traktuje z różnych punktów widzenia; zerwał on z merkantylizmem, równocześnie nie poddał się wpływom teorji fizjokratycznej.

Literatura: Faure Andrdt Giammaria Ortes, łconomiste rćnitien 1713—1790. Bordeauz 1916. — Francie C. dei Giammaria Ortes, un sistema (Ttconomia matemattea nel 1700, Poluica, Economia, Corporativismo. Napoli 1930. — Cfonnard Ra Un prłcttrscur de Malthus, Giammaria Ortes. _ttRćvue d'6conomi* politięue " 1904. — Lamperłino F.z Giammaria Ortes et la ścierna eeonomiea dei guo tempo. Venetia 1865. — Lcria A.: Della modemitd di Giammaria Ortes.    dei Brnie Istituto

Veneto di Ścierne, Lettere ed Arti t. LX, 1900/01. — Uqq+ A^ La teoria delta popolazione di Giammaria Ortes. „Giomaie deoli economisti e ritństa di ftatwCfea”. 1928.

Józef śwłdrowskl.

Orzechowski Stanisław.

O. urodził się ii. XI. 1513 w Orzechowcach albo Przemyślu z ojca Stanisława, pisarza ziemi przemyskiej i Jadwigi Baranieckiej, córki księdza ruskiego. Uczył się w szkole katedralnej w Przemyślu. Jeszcze w 1525 wyrobił mu ojciec kanonikat prze-

Encyklopedja nauk politycznych. 11