FizykaII07101

66

hartowanej, utwierdzony w połowie lub przytrzymany w jednym, albo tćż w obu końcach, uderzymy raźnie młotkiem na jednym końcu lub potrzemy go w kierunku długości kawałkiem zmoczonego sukna, albo, gołemi palcami, posypanemi kalafonią, wówczas cząsteczki jego przechodzą w drganie podłużne, t. j. oscylują w kierunku osi długości pręta, oddalając sig od miejsca równowagi to w tę, to w ową stronę. Przytein pręt nie zmienia widocznie kształtu swego zewnętrznego, lecz tylko wewnątrz niego tworzą się warstwy zgęszczenia i rozrzedzenia, następujące po sobie naprzemian, które rozchodząc się wzdłuż pręta, odbijają się na jego końcu i są powodem powstania drgań stojących. Te podłużne drgania w prętach nie są bezpośrednio widome; jednak Savart ¹) przekonał się o ich bytności na drodze doświadczenia. Utwierdziwszy kilka prętów szklannych i metalowych różnej grubości i długości w masie ołowiu, ważącej 80 kgr., sprowadzał sferometr z poziomą śrubą do zetknięcia z jednym końcem pręta i odczytawszy za każdym razem położenie śruby, odkręcał ją trochę napowrót. Po wprowadzeniu zaś pręta w podłużne drgania zbliżał ją ostrożnie znowu do końca jego i uważał zawsze, że w pewnćm jej położeniu następowały peryo-dyczne, w regularnych odstępach czasu powtarzające się uderzenia o nią, co dowodzi, że pręt, drgający podłużnie, w kierunku długości naprzemian się przedłuża i ściąga. W. Weber okazał te ruchy innym jeszcze sposobem, mianowicie na szklannych walcowych rurkach 1 do 1 ¹/₂ metra długości, mających l?nm grube ściany, a 6 do lOmm w średnicy. Zatkawszy taką rurkę na jednym końcu korkiem, który przy samej rurce uciąć należy, i obróciwszy tym końcem na dół, trzyma się ją lekko w połowie i naciera mocno górną jego część zmoczonym kawałkiem sukna z góry na dół. Wnet zatyczka korkowa posuwa się sama w górę'.aż do środka rurki, gdzie węzeł drgania przypada. Dzieje się to nawet wtedy, gdy na korku spoczywa słupek wody, mający wysokość kilku decimetrów. Te podłużne drgania, wywołujące pewne tony, można wreszcie także rozpoznać słuchem, jak to niżej obaczymy.

Przewodzenie tych drgań w prętach odbywa się według praw, w § 3 i następ, wy łuszczonych, bo wszystkie punkta war-

1

Annalcs dc Cliimie et de Physiąue, T. 65, p. 337.