FizykaII16901

163

prócz tego strony rozmai tą jeszcze długość mają. Na skrzypcach i podobnych im instrumentach wydobywa się też różne (wyższe; tany przez skrócanie strony, które grający podczas użycia smyczka sprawia, przyciskając je końcami palców do gryfu w odpowiednich miejscach. Wysokość tonu tej samej strony jest według powyższego wzoru odwrotnie proporcyonalna do długości jej części drgającej, gdyż stróua, nie drgająca naraz w całej swej długości, rozkłada się na n części wibrujących. Próby Chladaie-go i Webera dają szereg tonów napiętej strony zgodny z teoryą. Kładąc wysokość zasadniczego tonu stróny — 1, którym niechaj będzie C, mamy według Chladniego szereg tonów

I, 2, 3, 4, 5, 6. 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13,-14, 15, 16. C C Cp Pi    Al ć'9 (12    /sH^- S>2    l)<2 Ag— £3*

Ujemny ten znaczek — wskazuje, iż ton był nieco niższy, 4-zaś, że był trochę wyższy od tonu oznaczonego głoską, przy której stoi. Weber poszedł nawet dalej, bo do y₃₂ cz. stróny, zatem

aż do r₄ (c). Ponieważ szereg tonów oznacza się także bardzo często podług długości stróny na monokordzie, więc nieraz zamiast liczby drgań znajdujemy długości stróny podaue dla odpowiednich tonów. W takim razie liczby, oznaczające pewne tony, są po prostu odwrotnemu wartościami liczb wyżej podanych, t. j. tonom c d e f g a h i\ odpowiadają wartości

Ula poprzecznych drgań prętów elastycznych mieliśmy wzór

2

Liczby więc drgań w prętach walcowych mają się do siebie wprost jak ich promienie, są zaś odwrotnie proporcyonalne do kwadratów z ich długości. W tym samym też stosunku muszą do siebie stać wysokości tonów, wydobytych z tych prętów. Doświadczenia Savarta i Chladniego potwierdziły te prawa zupełnie, jakkolwiek bądź pręty takowe bywały przytwierdzane. Obszernie o tych wszystkich próbach w tomie dodatkowym, fu wspomnę tylko, że z poprzecznych drgań prętów, utwierdzonych na jednym końcu, a wolnych na drugim, robimy użytek

) Chladni, Alcustik p. 67.