page0073

69

wciąż postępuje olbrzymim krokiem naprzód, więc w samej tylko istocie szarej niepodobna pomieścić tyci) rozlicznych wiadomości, jakie ma człowiek uczony, trzeba je przeto umieścić także, i w rdzeniu pacierzowym i przedłużonym, aby nie było zamieszania, gdyby się wszystko tylko w istocie szarej znajdowało. Ważne to jak widzimy odkrycie, niema obawy, aby brakło miejsca na różne wiadomości, jakiemi wiedza nowoczesna nas wzbogaca, bo rdzeń pacierzowy dosyć ma długości, aby je wszystkie w sobie pomieścić!

Mimo powagi uczonego autora: „Fizyologii człowieka“, pozwolimy sobie wątpić nieco w wartość owego ostatniego słowa nauki, by myśl była wynikiem czynności tylko pewnych wyosobnionych ośrodków nerwowych, by ruch tych cząstek miał się stawać myślą, a czynimy to jedynie dla dobra samej nauki. Najprzód musimy się porozumieć co do słowa: ruch. Otóż słowo: ruch, można brać w dwojakiem znaczeniu: albo w znaczeniu zmiany miejsca. czyli gdy następuje przesunięcie się jakiegoś przedmiotu z jednego miejsca na inne, albo też w znaczeniu przenośnem o wszelkiej zmianie, o przejściu ze stanu potencyonalności do rzeczywistej czynności. W tera ostatniem znaczeniu nieraz mówimy o ruchu ducha, gdy tenże odbywa czynność myślenia aktualnego, a stąd i myśl ruchem nazywamy¹). Oczywiście, że matcryaliści nie w tem drugiem znaczeniu biorą ten wyraz, u nich myśl jest ruchem rzeczywistym, przesunięciem się z punktu do punktu, nadto przemianą materyi w myśl. Lecz czy na seryo można udowodnić naukowo, że ruch termo-chemiczny istoty mózgowej lub ośrodków’ rdzenia pacierzowego i przedłużonego przemienia się w myśl? Wprost nigdy, co najwięcej, można na podstawie jakichś kombinacyi, jakichś konjektur mniej lub więcej szczęśliwych, postawić tylko hypotezę, że tak jest, że substancya mózgowa myśl wyrabia, ale hypoteza to jeszcze nie pewnik!

') „Dolere vel gaudere vel ratiocinari motus sunt^u. Aristot. De Aniiua c. I, 1. 4, §. 11.

http://rcin.org.pl