page0079

— 65

osłabiającem człowieka duchowo próżnowaniem, mają mniej pola do wybujania, duch staje się sposobniejszym do studyum i rozmyślania«.

W nowszych czasach szczególnie Locke (1632—1704) zwrócił uwagę na fizyczne wychowanie, który w swoich »my-ślach o wychowaniu« domaga się rozsądnego pielęgnowania zdrowia dzieci i podaje pod tym względem praktyczne wskazówki. Zaskarbił sobie zasługi w tym kierunku także i Rousseau, żądając w >Emilu« osobliwie rozwoju sił cielesnych, zachowania zdrowia, zahartowania ciała i wykształcenia zmysłów. W podobnym duchu działali potem filantropi, kładąc szczególniejszą wagę na pielęgnowanie zdrowia, zabawę i gimnastykę, rzeczywiście robili też nieraz wiele dobrego.

W naszych czasach starają się coraz powszechniej zadość uczynić rozsądnym wymogom pielęgnowania zdrowia także i w szkole, stąd ogólne zaprowadzenie gimnastyki, stawianie zdrowych budynków szkolnych, sprawianie wygodnych sprzętów, środków do nauczania i nauki i t. d. Coraz więcej toruje sobie drogę przeświadczenie, że zdrowie i siła społecznego życia zawisły od zdrowia i siły pojedynczych indywiduów.

I. Pielęgnowanie systemu organów wegetatywnych.

Wegetatywne życie odbywa się za pośrednictwem organów trawienia, oddychania i obiegu krwi, a objawia się jako nieustanna przemiana materyi.¹) Każdy objaw życia jest zużyciem siły; każda cielesna czynność przy odżywianiu, przy obiegu krwi, przy ruchu wymaga pewnej ilości siły, ta zaś

^]) Gęba bierze potrawy, rozdrabnia je zębami i mięsza ze śliną; przez kanał pokarmowy dostają się one do żołądka, gdzie przetrawiają się osobliwie przy pomocy soku żołądkowego, potem idą do jelit, gdzie przydatny, lekkopłynny sok pokarmowy wysysają naczynia limfatyczne i doprowadzają go do krwi. W płucach zaś oczyszcza się ta krew przez zetknięcie z powietrzem, a potem przez działanie serca bywa doprowadzaną do pojedynczych części ciała, ażeby im udzielić potrzebnego odżywienia.

* http://rcin.org.pl

5