page0099

R. LIX. O woli aniołów 91

Lecz p r z e c i w n i e, wolna wola należy do godności człowieka. Aniołowie jednak godniejsi są od ludzi. Zatem skoro wolna wola jest w ludziach, tem bardziej ona jest w aniołach.

Odpowiadam, że są pewne rzeczy, które nie działają z jakiegoś własnego wyboru, lecz jakoby pędzone i poruszane przez inne, jak naprzykład strzałę łucznik porusza do celu. Inne zaś działają z pewnego wyboru, lecz nie wolnego, jak naprzykład zwierzęta bezrozumne, owca bowiem unika wilka z powodu pewnego sądu, którym osądza, że jest on dla niej szkodliwy; lecz ten sąd dla niej nie jest wolny, ale dany jej z natury. Lecz tylko to, co ma umysł, może działać pod wpływem wolnej woli, o ile poznaje powszechne pojęcie dobra, z którego może sądzić, że to lub owo jest dobrem. Stąd gdziekolwiek jest umysł, tam jest wolna wola. 1 w ten sposób jest jasnem, że wolna wola jest w aniołach nawet w znamienitszym stopniu, niż w ludziach, tak jak i umysł.

Odpowiedź na pierwszy zarzut. Filozof mówi o wyborze, według tego, jak on jest w człowieku. Jak zaś sąd człowieka w rzeczach spekulatywnych różni się od sądu anioła w tem, że ten jest bez roztrząsania, a tamten z roztrząsaniem, tak samo i w rzeczach odnoszących się do działania. Stąd i w aniołach jest wybór, jednak nie wraz z badawczem roztrząsaniem rady, lecz przez nagłe przyjęcie prawdy.

Odpowiedź na drugi zarzut. Jak powiedziano (w par. poprz., R. XII, par. 4), poznanie powstaje przez to, że poznane jest w poznającym. Należy zaś do niedoskonałości jakiejś rzeczy, jeśli niema w niej tego, co w niej powinno być z natury. Stąd anioł nie byłby doskonały w swej naturze, gdyby jego umysł nie był utwierdzony w każdej prawdzie, którą z natury może poznać. — Lecz czyn władzy poznawczej polega na tem, że uczucie zwraca się ku zewnętrznej rzeczy. Jednak doskonałość rzeczy nie zależy od każdej rzeczy, do której się ono skłania, lecz tylko od rzeczy wyższej. 1 dlatego nie należy do niedoskonałości anioła, jeśli nie ma woli utwierdzonej odnośnie do tych rzeczy, które są poniżej niego. Należałoby jednak do jego niedoskonałości, gdyby był obojętny względem tych rzeczy, które są ponad nim.

Odpowiedź na trzeci zarzut. Wolna wola jest w wyższych aniołach w sposób szlachetniejszy, niż w niższych, podo-

http://rcin.org.pl