page0022

14

Satellity — Saturn

satellita Saturna, lecz w porównaniu z planetą główną, wielkością inne przechodzi satellita ziemi (księżyc), którego średnica czwartą część średnicy ziemi wynosi, gdy tymczasem średnica pomienionego satellity jest zaledwie siedm-nastą częścią średnicy Saturna. Bezwzględnie największą jest odległość ósmego satellity Saturna, wynosząca 500,000 mil, najmniejszą zaś jest odległcść satellity pierwszego tejże planety, która 26,000 mil dochodzi. Drogi wszystkich satellitów, podobnie jak planet głównych czynią z ekliptyką kąty bardzo małe; wyjątek pod tym względem stanowią satellity Urana, których drogi są prawie prostopadłe do ekliptyki. Nakoniec zdaje się, że satellity wszystkich planet mają to jeszcze wspólnego, że czasy ich obrotów około swoich osi są równe czasom ich obiegów około planet głównych, zkąd pochodzi, że wszystkie one są zawsze jedną stroną ku swoim planetom zwrócone.

SateniSZka, rodzaj materyi atłasowej, używanej na suknie niewieście w czasaeh panowania Jana Sobieskiego.

Satkiński zakłań (zawód) górniczy w gubernii Ufimskiej, leży pod 55°3, szerokości północnej i 76° 42' długości wschodniej, odległy o 51⁴/₇ mil od miasta gubernijalnego Ufy. Liczba mieszkańców jego wynosi 5,647 głów płci obojga (w r. 1861).    J. Sa...

Satrapa, namiestnik prowincyi w starożytnej Persyi, posiadający w obrębie swego zarządu władze niemal nieograniczoną. W czasie upadku państwa satrapowie rządzili samowładnie i uciskali lud najsamowolniej. Prowmcyje czyli namiestnictwa nazywały się mtraj)iami\ w epoce najpomyślniejszej. Persyja liczyła ich 20.    F. H. L.

Saturacyja, tak w farmacyi i w sztuce lekarskiej zowie się lek przyrządzony przez zobojętnienie węglanu lub dwuwęglanu .alkalicznego sokiem cytrynowym, lub innym kwasem, jak np. octem. Samą czynność zobojętnienia nazywano także saturow^raniem albo saturacyją.    T. C.

Saturn, bozyszcze krajowe staro-italskie, właściwie bożek nasion i siewów, którego później Rzymianie z greckim pomięszawszy Kroiłoś'em, panowaniu jego przymioty tego ostatniego przypisali. Był on zatem, podobnie jak i Kronos, synem Uranosa i Gei, jednym z Tytanów; strącił ojca z tronu i sam po nim objął rządy. Pojąwszy w małżeństwo Ree, z którą kilkoro spłodził dzieci, połknął je wszystkie oprócz Zeusa, gdy mu wyrocznia zapowiedziała detronizacyję przez jedno z tych dzieci. Tak się też stało, gdy Zeus podrósł, który przy pomocy swych braci, wyrzyganych w skutek zadanego Kronosowi p rzez Metis’ę proszku na wymioty, powalił go razem z braćmi Tytanami po dziesięcioletniej walce i wszystkich w jaskini pod Tartarem zamknął. Wedle innego mytu, Saturn po wypędzeniu swem, objął wspólnie w Radamantem władzę na wyspach Błogosławionych, czy też umknął do Italii, gdzie przyjęty gościnnie przez Janusa, dzielił z nim panowanie. Rządy te opiewają poeci jako Wiek złoty, czyli ideał szczęśliwości ziemskiej; na ich pamiątkę obchodzono Saturnalije (ob.). U stóp Kapitolu wznosiła się Saturna świątynia, gdzie przechowywano skarb publiczny i Signa militaria (oznaki wojskowe). Bożka tego przedstawiano jako starca z zakrytym tyłem głowy, długiemi spadające-mi włosami i z harpą w kształcie sierpa. Dalsze jego attrybucyje, jako to: kosa, wąż, skrzydła i t. p., późniejszego już są wymysłu.

Saturn, planeta następująca po Jowiuszu pod względem odległości od słońca; obieg około słońca uskutecznia w dniach 10,758 czyli przeszło dwudziestu dziewięciu latach; objętość jej wynosi 887, 3 objętości ziemi; odległość średnia od słońca 9,530, przyjmując odległość ziemi za 1, czyli 329 milijj. mil; oś z płaszczyzną jej drogi czyni kąt 28°. Lecz najbardziej godnemi uwagi są