page0088

jest państwa posiadającego rozległe granice, żeby jego części mniej zaludnione zasilały się ludnością nazbyt zgęszczoną z innych pro-wincyj. Taką była naprzykład emigracya naszego ludu w XV^T, XVI i XVII wieku ze starych dzielnic Polski piastowskiej na Ruś i Ukrainę, która niewątpliwie była głównym motywem prawa ustalającego ad-scripłio glcbae włościan, prawa ze stanowiska nowoczesnego pojęć zarówno niepolitycznego jak niesprawiedliwego, ale dającego się zupełnie wytłomaczyć warunkami politycznemi i ekonomicznemi owcze, snego społeczeństwa ¹j. Do pewnego stopnia to samo powiedzieć

R. Fritz. „Zur Auswanderungsfrage⁴. Wien 1879. Ks A. Wasilczy-ków. „Zicmlewladienie i Ziemledielie w Rossii i drugich gospodarstw⁴¹, t. I, Petersburg 1881. rozd. I. Tu nadmienić wypada, że emigracya nasza, które ostatniemi laty przybrała dosyć znaczne rozmiary (Sprawozdanie biura emigracyjnego w Nowym Jorku za rok 1880 daje czwarte miejsce przychodź -com polskim, po angielskich, niemieckich i skandynawskich) nie była dotąd wcale przodmiotem umiejętnego opracowania. Posiadamy o niej zaledwie dorywcze wiadomości pochodzące ze źródeł obcych, spotykając tylko po dziennikach ogólnikowe wzmianki. Podobnież w „Wiadomościach Statystycznych⁴⁴ wydawanych przez Bióro Statyst. Wydziału Krajowego we Lwowie pod red. T. Piłata. Rocznik VII. zesz. I, str. 71.

^l) Motywa uchwał sejmowych r. 1477, 1496, 1520 i innych, które pozbawiły włościan prawa przesiedlania, tłomaczą takowe koniecznością ukrócenia szerzącego się pośród nich włóczęgostwa, pozbawiającego właścicieli ziemskich (szlachtę—ziemian) środków prowadzenia gospodarstwa, które nie może się obejść bez robocizny. Uchwała szlachty Małopolskiej w Krasnymstawie r. 1477 obowiązuje kmiecia opuszczającego osadę, żeby wprzód rozporządził nią, za zgodą pana, bądź sprzedając, bądź oddając człowiekowi odpowiedzialnemu co do majątku. W. A. Maeiejowski. „Historya włościan⁴⁴. Warszawa 1874, str. 140 nast. Ad. Krzyżtopor. „O urządzeniu stosunków rolniczych w Polsce⁴⁴. Poznań 1859, str. 313. W. Załęski. „Rozwój historyczny służebności pastwisk, i leśn. w Królestwie Polskiem w związku z położeniem ludności wiejskiej'¹ w Bibliotece Umiejętności Prawnych Ser. III, r. VII z. 42—4, s. 73. Zaznaczamy jednak, że ci pisarze a nawet T. Korzon w wyczerpującćm dziele: „Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta⁴⁴ w t. I wyd. przez Akademię Umiejętności, Kraków r. 1882, gdzie w rozdziale III kreśli historyę poddaństwa włościan polskich, zaledwie dotykają ważnćj tej okoliczności ustalenia poddaństwa, którą było wychodźtwo ludu polskiego na Ruś nietylko do świeżo zaludniających się wówczas osad ukraińskich ale i do kozaczyzny. A wszakże uchwała sejrnu r. 1638 którą uważać należy za prolog zgubnych dla Pol-

http://rcin.org.pl