page0097

87

nemu oporowi; lub wreszcie fakt częstszy jeszcze, przedstawiając sobie tę istotę poznającą (subjekt) mieszamy ją z naszą osobowością; to część naszej biografii, naszego nazwiska, zawodu, pozycyi so-cyalnej, naszego ciała, naszego życia przeszłego, naszego charakteru — jednem słowem nasza osobowość społeczna staje się podmiotem. W tym stosunku przedmiotu do podmiotu tę osobowość sztucznie wyposażam zdolnością świadomości; wynika z tego że świadomość, tak trudna do określenia i do przedstawienia jej sobie, korzysta z tego sztucznego dodatku i staje się osobą wiadomą z ciała i kości, różną od przedmiotu poznania i zdolną żyć oddzielnem życiem.

Nie trudno zdać sobie sprawę z tego, że cała ta jasność w przedstawieniu idei otrzymana jest przez fałszowanie faktów; takie czuciowe przedstawienie świadomości jest nieprawdziwe. Biografia nasza nie przedstawia tego co nazywaliśmy aktami świadomości, lecz duży kawał naszego przeszłego doświadczenia, to znaczy syntezę wrażeń i wyobrażeń dawnych, syntezę przedmiotów świadomości; jest tu więc kompletne pomieszanie pomiędzy aktami świadomości a ich przedmiotami. Tworzenie się osobowości zdaje się mieć przeważnie znaczenie prawne i społeczne¹).

0 Te kilka linii tekstu napisałem po przeczytaniu nowego artykułu Williama James’a, który wykazać chce, że świadomość nie istnieje, gdyż wynika po prostu ze

http://rcin.org.pl