page0109

99

siebie. Trzeba więc przypuścić, że stosunek niejako tkwi w przedmiotach; trzeba przyjąć, że umysł nasz nie stosuje swych kategoryi przypadkowo, według swego chwilowego kaprysu; trzeba przyjąć że decyduje się na to zastosowanie, bo postrzegł w przedmiotach samych jakiś znak, jakąś przyczynę, które wymagają tego zastosowania i usprawiedliwiają je. Trzeba zatem, w tej hypotezie, by styczność i podobieństwo istniały w przedmiotach i były postrzeżone; inaczej ryzykowalibyśmy znaleźć podobieństwo, gdzie jest różnica, i styczność, gdzie nie ma żadnego stosunku czasu czy przestrzeni. Z czego oczywiście wynika, że świadomość nie może od razu stwarzać stosunku i musimy dojść do wniosku, że ma ona tylko zdolność spostrzeżenia go, gdy istnieje on w przedmiotach *).

Według tego pojęcia rola świadomości w postrzeganiu stosunku jest rolą świadka, tak jak i w postrzeganiu przedmiotów. Świadomość nie stwarza, lecz stwierdza. Podobieństwo jest własnością fizyczną przedmiotów, jak barwa; styczność jest także własnością fizyczną przedmiotów, jak kształt. Stosunki między przedmiotami należą do grupy »przedmiot« a nie do grupy świadomości; są równie niezależne od świadomości, jak niezależnymi są same przedmioty.

Przeciwko temu wnioskowi przewidujemy kilka

0 To rozumowanie, które mnie w zupełności przekonywa, zapożyczyłem od Rabiera. (Patrz Psychologia str. 281).

http://rcin.org.pl

6*