105 —
idei, ażeby nowe ze starem sprowadzić do należytego związku i stosunku. Dobra metoda wywiera ■ tu bardzo zbawienny wpływ.
e) Trzeba zachować miarę i cel, a wystrzegać się wszelkiego przeciążania dzieci przedmiotami naukowymi. Za wiele potraw nie syci, lecz spowodowuje różne choroby. Tylko to. co może być strawionem, służy zdrowiu i życiu.
f) Zdążać do tego, ażeby u dzieci o ile możności jak najdoskonalszą i wszechstronną wytworzyć pamięć. Jest ona doskonałą, gdy szybko pojmuje, długo i dokładnie przechowuje i każdego czasu wyobrażenia odl warza, jakich się potrzebuje (łatwa, mocna, wierna, usłużna pamięć), a jest wszechstronną, gdy zachowuje liczne i różnorakie rzeczy i nie jest tylko przystępną dla szczególnego rodzaju wyobrażeń (nut, liczb). Ten cel osiąga się osobliwie przez ustawiczne ćwiczenie i zatrudnianie władzy pamięci. W tym względzie jest szczególniejszego znaczenia właściwe memorowanie, t. j. umyślne wbijanie jakiegoś przedmiotu w pamięć dziecka. To może dotyczeć albo tylko treści, albo treści i formy zarazem; pierwsze jest treściwem albo logicznem memorowaniem, drugie mechanicznem albo słownem.
4. Ze względu na uczenie się dosłownie na pamięć winien wychowawca przestrzegać następujących reguł:
a) Jest ono niezbędnie potrzebnem, tak ze względu na mnogość materyału naukowego, jak nazwy, cyfry, wiersze, cytaty i t. p. jak też ze względu na pewne stopnie wieku, gdyż dziecięcy i chłopięcy wiek jest jeszcze za mało dojrzałym do logicznej pamięci; nadto najlepiej osiąga się pre-cyzyę i pewność pamięci przez dosłowne memorowanie.
b) Wystrzegać się jednak trzeba przeładowania, wybierać tylko najdoskonalszy materyał, który zasługuje na to, aby został przechowanym w skarbcu ducha, starać się mechaniczne memorowanie przez uskutecznienie zrozumienia o ile możności uduchownić. Niech z tokiem słów pojmuje dziecko także tok myśli, z tern co jest obok i po, także i to co jest wewnątrz.
c) Trzeba ułatwiać dosłowne memorowanie przez stosowne środki pomocnicze. Tu należą mapy, plany, obrazy, tabele, dyspozycye, w ogóle wszystko, co materyał zrozumiale