page0116

— 102

c)    Spraw, ażeby wychowankowie każdego czasu swobodnie potrafili rozporządzać całym zasobem wyobrażeń, dlatego przestrzegaj konsekwentnie stałego i dokładnego pojmowania, pewnego wyrycia w pamięci, należytego porządku i łatwo uchwytnego logicznego zszeregowania; tylko gdy wszystko jedno w drugie wchodzi, wszystko razem się trzyma, stają się pojedyncze wyobrażenia mocne i silne, a przez to skuteczne do nowej umysłowej działalności.

d)    Wyobrażenia mają też wielkie znaczenie dla uczucia i woli; staraj się tedy o szlachetne i czyste wyobrażenia, a zapobiegaj wszystkiemu, co choćby tylko w czemś najmniejszej mogło skalać czystość duszy. Czyste i szlachetne wyobrażenia są warunkiem pokoju i szczęścia ludzi i oddziaływają też uszlachetniająco na współbliżuich; nieczyste zaś są zaraźliwą trucizną, która wielu na zatracenie sprowadzić m oże.

2. Stopień pośredniego pojmowania albo urojenia.

a) Wyobrażenie jest zakończeniem stopnia bezpośredniego pojmowania, ale oraz też przejściem do stopnia pośredniego albo imaginacyi. Dusza chwyta nietylko przed nią znajdujące się przedmioty, tak jak n. p. zwierciadło, lecz jest siłą żywotną, która powstałe w niej wyobrażenia silnie zatrzymuje, rozmaicie łączy i tak u siebie wpaja, że się z nią razem zrastają i wnikają w jej życie. Te wewnątrz duszy tkwiące wyobrażenia, nazywamy też dlatego urojeniami, a władzę utrzymania ich i kierowania niemi imaginacyą. Imu-ginacya jest czynną w podwójny sposób: a) Przechowuje nabyte wyobrażenia w niezmienionej formie i reprodukuje je wiernie, tak jak je otrzymała — jest reproduktywnie czynną: b) albo je przekształca i tworzy nowe wyobrażenia, które mniej lub więcej mają podobieństwa z dawniejszemi, albo są zupełnie odmienne jest produktywnie czynną. Reprodu-ktywna czynność jest pamięcią, produktywna fantuzyą,

aj Kształcenie pamięci.

Przez pamięć rozumiemy władzę duszy silnie zatrzymującą odebrane wyobrażenia i znowu je do świadomości przywracającą. Z wyobrażeniami występują też znowu w świa-

http://rcin.org.pl