page0112

102

czeniami aprioryzmu: poprzedniością i wyższością.

Prosty mechanizm fizyczny może być apriorycznym w znaczeniu poprzedniości. Dom jest apriorycznym odnośnie do zamieszkujących go lokatorów, książka ta jest aprioryczna odnośnie do tych, co ją czytać będą.

Nietrudno przedstawić sobie, że budowa naszego układu nerwowego jest aprioryczną odnośnie do pobudzeń, które się w nim odbywają. Komórka nerwowa ze swoją protoplazmą, swoim jądrem wytwarza się zanim jest podrażniona; własności jej wyprzedzają jej działanie. Jeśli nawet przyjąć, że wskutek dawnych doświadczeń przodków, działanie wytworzyło narząd — teraz narząd jest utworzony i on poprzedza funkcyę swoją.

W pojęciu aprioryzmu nie ma więc nic przeciwnego naturze fizycznej.

Weźmy teraz aprioryzm w znaczeniu wyższości. Pewne sądy nasze mają być powszechne i konieczne i przez tę podwójną cechę przekraczają świadectwo doświadczenia Jest to fakt, który wart^ jest wytłomaczenia, ale nie jest nieodzowne tłomaczyć go przez przyznanie świadomości źródła specyalnych poznań. Filozofowie szkoły angielskiej dotykali już tego zagadnienia ze względu na pochodzenie aksiomatów. Zasada ich tłomaczenia zawiera się w tak zwanych »skojarzeniach nierozdzielnych«. Przyjęli oni, że jeśli skojarzenie powtarza się znaczną liczbą razy, wówczas stwarza ono myślenie zwyczajowe, przeciwko któremu walczyć nie można.

http://rcin.org.pl