page0123

113

Rozpatrzmy rzecz teraz z punktu widzenia świadomości. Przypuszczaliśmy dotąd zniesienie świadomości i widzieliśmy, że można wyobrazić sobie, że przedmiot istnieje nadal. Czy można postąpić odwrotnie? Znieśmy przedmiot. Czy świadomość mimo to istnieć może? Zdaje się, że tu wątpliwości być nie może i trzeba odpowiedzieć przecząco. Świadomość bez przedmiotu, a więc świadomość pusta, pojąć się nie da; byłaby ona zerem, nicością, nie mogła by się objawiać. Można ostatecznie przyjąć, że świadomość taka istnieć może potencyalmie jako władza bez wykonania, jako potęga możliwości; ale zrozumieć się nie da, by świadomość taka była rzeczywistą, istotną. Zatem niema świadomości istotnej bez przedmiotu.

Zagadnienie, które tu poruszyliśmy, zagadnienie rozłączalności elementów składających akt świadomości, dopełnia się drugiem zagadnieniem, zagadnieniem nieświadomego. Jest to prawie ten sam problemat; bo postawić sobie pytanie, co dzieje się z rzeczą znaną, gdy oddzielimy ją od towarzyszącej jej z początku świadomości, znaczy to samo co zapytać, na czem zasadza się zjawisko nieświadome. Rozpatrywaliśmy dotąd dwie główne formy nieświadomego, nieświadome w naturze i nieświadome w myśli. To pierwsze zazwyczaj nie nosi miana nieświadomego, lecz rozbierane jest raczej pod nazwą realizmu i idealizmu. Jakkolwiek miałaby się sprawa z nazwą, te dwa nieświadome pojąć się dają, a to tembardziej, że oba są natury fizycznej.

Dusza i ciało.    8

http://rcin.org.pl