DSC04131

396

Krzysztof Pi tarczyk

polityczne. Pokrywał się on z dawnym dominium Saula. Teraz z punktu widzenia Egiptu mógł on stanowić dla niego potencjalne zagrożenie, Pra-gnąc odzyskać dawne wpływy polityczne i handlowe w Kanaanie, które wcześniej zabezpieczali mu prawdopodobnie Filistyni (z ich rąk zginął Saul), przedsięwzięto akcje militarne. Ich celem było osłabienie lub zniszczenie przeciwnika. Dlatego Szeszonk zaatakował swymi wojskami między innymi wyżynę na tym obszarze, który należał do północnoizrelskićgb ^państwa-VPodbił także miasta nizin, w tym Megiddo, gdzie kazał ustawić z tego powodutryumfalną stelę, oraz opanował południowe szlaki handlowe, aby w pełni kontrolować strategiczne miejsca Kanaańu. Jerozolima nie należała domich, bądź już wcześniej stała się -co nie wykluczone - wasalem faraona. Natomiast jej pojawienie si^we wspomniań^r ouisie z Księgi Królewskiej związane jest z przydahiemsjej przez deuteronomistyOźne-go redaktora (koniec VII w. p.n.e.) znaczącej roli* w procesie formowania się monarchii izraelskiej. Według niego zajmowała Ona pod koniec X wieku ważną pozycję - była potężnym miastem umocniopymljMzez Dawida i rozbudowanym przez jego syna, Salomona, głównym ośrodkiem władzy, w którym znajdował się kompleks pałacowy i świątynny. Deuteronomista nieomieszkał więc uczynić z niej najważniejszegoćelu ataku Egipcjan! odnotować, że Szeszonk wywiózł z niej ogromne łupy, między innymi „wszystkie złote tarcze, które sporządził Salomon” (1 Kri 14,26),

Ten epizod z dziejów ludów zamieszkałych pod koniec X wieku pJLft. centralny płaskowyż w Kanaanie pozwala inaczej przedstawię relacje pomiędzy Izraelem a Judą niż czyni to Biblia, która podąża za koncepcjami deuteronomistycznymi, a później kapłańskimi ż końca VI i V wieku p.n.e.

Regiony zajmowane przez te społeczności dzieliły istotne różnice* Nie istniała jeszcze pośród ich ludności wspólna świadomość narodoW^|reli-gijna. Do najazdu Szeszonka dominującą pozycję zajmowałalbez wątpienia północ, która próbowała sobie podporządkować południe. Po tym wydarzeniu role się zmieniły. Juda za zgodą Egiptu lub) bez niej! widząc osłabienie północnego sąsiada, próbowała przejąć nad nim kontroluj Nie wykluczone^śże ożyły wówczas rdawneMnimbżJ|! znajdująca swe echo ^opowiadariiSch o^aului Dawidzie. Jednocześńie pamię^tym, ze w początkach dynastii da^idowejiKlerozolima^zyskała zwierzchn^śi^iad półnfr ^ąllpdżaitradycyjnymi^gramcami Judy,:mogła zrodzić przekonąfflBH istniała zjednoczona monarchia” Izraela, której stolicą stała się Jerozolima, skąd rządził nią Dawid, Tu też deuteronomista zlokalizo^Miż za dni rządów jego syna, -Salomona, świątynię,iktórej przypisywane tylko ogólno* izraelskie, ale nawet uniwersalne znaczenie, a wszystko to miało się suć z woli Boga. Z Jego też woli Dawid został wybrany królem, pomazańcem bożym, zastępując Saula, który sprzeniewierzył się bożemu powołaniu. Jego przeznaczenie nie było od początku jasne i jednoznaczne. Dopiero pod koniec X wieku p.n.e* ai rywalizacji południa i północy zaczęło wyłaniać się koncepcja wspólnej tożsamości ludu Izraela związanego z dwunastoma plemionami. Niemniejjednak jeszcze przez kolejne stulecie sytuacja Judejczyków nie zmieniła* się, podczas gdy północne części wyżyny, których nie dosięgła kampania Szeszonka? Stała się areną wielkich przemian. Wzrosła na nich liczba ludności i powiększył się ich potencjał gospodarczy. Centralnym ośrodkiem administracyjnyn$przeorganizowanego państwa stało się nowe miasto zbudowanemd fundamentów # Samaria, położona w północno-zachodniej ezęśei płaskowyża* Tym razem była to stolica prawdziwego państwa 33rozbudowąi$|h systemem kontroli, liczną armią zdolną do prowadzenia podbojów, aparatem urzędniczym, rzeszą robotników i rozwiniętymi szlakami handlowymi. Stan ten powiązać należy z dynastią Omnego, która rządziła ponad czterdzieści lat w EX wieku p.n.e. Jej założycielem— jak to odnajdujemy^ Biblii - był Omri, a jego następcą syn Achab, co potwierdzaj kilka inskrypcji.

Przekaz biblijny przedstawia ten okres jako czas podzielonego królestwa na Izrael (półnoęni Judę (południe). Na skutek tego podziału miało dojść generalmedo osłabienia jahwizmu. Wspólnym symptomem dla obu państw było to, że ciężar odpowiedzialności za podtrzymywanie i jego rozwój spoczywały rzeczywistości nie na kolejnych monarchach, sprawujących w nich rządy, lecz na charyzmatycznych przywódcach duchowych zwanych ogól-|    nie prorokami (hebr. roe, choze, nawi). Z tego powodu można mówić o jah-

wizmieod czasu monarchii do zburzenia świątyni jerozolimskiej w 586 roku p.nie«(tzw. okres pierwszej świątyni) jako o religii proroków. Przede wszyst-kim pod ich wpływem miał się on kształtować i oni wywarli na niego swo-> i$te znamię, czyniąc jahwizm czystym monoteizmem.

Najpoważniejsze zagrożenie dla jahwizmu w państwie północnym - według przekazu biblijnego - miało pojawić się za czasów panowania kfólń Achabę^(874-853 p.n.e,), gdy ten, pieczętując sojusz Izraela z Tyrem, poślubi* tamtejszą. księżniczką Izebel. Wraz z jej pojawieniem się na dworze królewsyfi® ^Samarii PS® rozpowszechniać się w Izraelu kult bóstw Baala-Melką|§® Aszery. Żona Achaba dążyła jednocześnie do zastąpienia ninń?oJcjalnegO-’kultu Jahwe, przynajmniej na dworze królewskim. Natrafiając na podatny grunt, zwłaszcza wśród części mieszkańców królestwa,