DSC04136

406 Krzysztof Pilarczyk

świadczają jednak, że uzyskał on też kontrolę polityczną nad co nąjmnig częścią dawnego królestwa północnego i wybrzeżem Filistei. Sara zresztą kreował się na dziedzica całej przeszłości starożytnego Izraela, w czym wspierali go deuteronomistyczni redaktorzy, ukazujący ciągłość historii od podboju Kanaanu przez Jozuego, sędziów, Dawida władającego wielką monarchią, podział na dwa odrębne państwa do szczytowego punktu rządów Jog sza, którego przedstawiano jako najpobożniejszego dziedzica Dawidowego.

Epilog życia Jozjasza - jaki znamy tylko z Biblii-jest niespodziewany. Faraon Nechon, syn i następca Psametycha ^prowadząc wojska nad Eufrat na pomoc słabnącej Asyrii - spotkał Jozjasza, który wyszedł naprzeciw niego, „i spowodował jego śmierć w Megiddo, zaraz przy pierwszym spotkaniu” (2 Kri 23, 29). Zapewne Jozjasz próbował przeszkodzić egipskiej wyprawie, która miała wspomóc w utrzymaniu panowania przez znienawidzonego wroga-Asyrię. Wraz z jego śmiercią rozwiały śię w Judzie marzenia o „zmartwychwstaniu” wielkiej monarchii izraelskiej. Zaczęto przesuwać ją w czasy eschatologiczne, kiedy pojawi się posłaniec] Boży, mesjasz z rodu dawidowego i dokona tego, co jozjaszowi nie było dane zrealizować. Odtąd coraz bardziej świadomość religijną Judejczyków będzie kształtować nie opowieść o konotacjach politycznych dynastycznychmecz wizja zbawienia coraz luźniej wiązana z ziemską władzą, z czasem całkiem od niej oderwana, ale za to inspirowana wyobrażeniami religijnyg^H

Wkrótce po śmierci Jozjasza wśród mieszkańców Judy powróciło przekonanie o bezwarunkowym bezpieczeństwie Jerozolimy, gwarantowane przez przymierze z Jahwe. Ideologii tej przeciwstawialnię prorok Jeremiasz, który przestrzegał Judę przed wikłaniem się w polityczne układy z Egiptem, mające zabezpieczyć ją przed hegemonią nowego imperiut|fo>wyro-słego po Asyrii - Babilonem. Prorok przez p rzepo wiedrmS upadku Jerozolimy ściągał na siebie gniew ludzi, zwłaszcza środowisk dworskich, i zagrożenie życia. Jednak słowa Jeremiasza, utrwalonCW dużej mierze w Księdze Jeremiasza, w przekonaniu Judejczyków ziściły się. W ich kontekście odczytali oni po latach klęskę Judy i samego miasta ^Jerozolimy wraz z jego sanktuarium zadaną przez Babilończyków®' 586 roku p.n.e. W zweryfikowanej na wygnaniu historii deuteronomistycząOTzostanie óbar-czony nią bezpośrednio król Manasses, który popełnił tak wielkie grzechy, że musi za nie odpokutować cały Izrael (2 Kri 21,10><14). Wprawdajil rzeczywistości nie cały został uprowadzony do Babilonii,mle wśród tych, którzy znaleźli się na wygnaniu, dojrzała reforma dotychczaso^ejfcligiijzri-ela. Im przypomnianoizapowiedź proroka Jeremiasza nowego przymierza, które z „resztą” Izraela miał zawrzeć Jahwe. W wizji Jeremiasza różniło się ono od obowiązującego! Miało związać Boga Jahwe już niez państwem i tronem, ale z każdym indywidualnie Izraelitą, czyniąc go odpowiedzialnym za wierność przymierzu i zbliżając do Boga. Zakładało to zmianę hierarchii wartości u Judejczyków. Najważniejsze już nie będą dla nieb ofiary i rytualizm. Akcent w nowym typie religijności zostanie położony na rozwój indywidualnego życia duchowego, którego kierunki będzie wyznaczała Tora - Prawo Boże. Ono stanowić będzie fundament nowego typu religii Judejczyków:

4. OKRES KSZTAŁTOWANIA SIĘ JUDAIZMU

Okres, jaki nastał po 586 roku i trwał do 538 roku p.n.e., nazywany jest w dziejach Izraela wygnaniem babilońskim. W tym czasie część ludności Judy została deportowana.do Babilonii. Tę deportację poprzedziła już wcześniejsza w 597 roku,! która objęła tylko króla Jojakina (Jechoniasza), wnuka Jozjasza, i jego dwór oraz wybitne jednostki z państwa południowego. Po 586 roku w Judzie populacja zmniejszyła się do 40% w porównaniu do późnego okresu królewskiegO;Większość żyła w rozproszonych wioskach, a na miejscu Jerozolimy rozciągało się rumowisko. Niemniej w kraju pozostała większość ocalałej ludnością wieśniacy, rzemieślnicy, skrybowie, kapłani, prorocy® Wygnańcy zaś stanowili od 5 do 20% populacji Judy.

W Babilonii wygnańcy zachowywali względną autonomię. Umieszczeni na wyznaczonych terenach (w obozach lub wioskach) mogli budować domy i zakładać rodziny; Mimo to uznawali wygnanie, przynajmniej na początku, za dotkliwą klęskę narodową. Również ich dotychczasowa religijność wystawiona została na ciężką próbę. Utrata niezawisłości politycznej zachwiała wyznawaną wiarą w powszechne królowanie Jahwe z Syjonu i trwałość dynasty dawidowej, która miała się cieszyć bożą opieką i błogosławieństwa^^ powodu wygnania niemożliwe stało się sprawowanie kultu} a samo sanktuarium Jahwe w Jerozolimie legło w gruzach. Sprawowan&Sgo na obcej ziemi było niemożliwe. Jednocześnie wśród deportowany^ Judejczyków pogłębiała się refleksja nad przyczynami po-niesionej klęski, która doprowadziła do powstania nowego typu religijno-ści ii przygotował? okres zwany w dziejach religii Izraelitów judaizmem. Dawne instytuęję religijno, jak szabat, post, tradycyjne święta izraelskie