DSC04134

'

'

402

Krzysztof Pilarczyk

istniały tam świątynią których zaprzestano używać w końcu stulecia. Ró» nież nie natrafiono na nie w żadnym ze zbadanych osad judzldch z Yn i początków VI wieku p.n.e. Z danymi tymi wiąże się reformę Ezechiasz* w wyniku której - jak to przedstawia druga Księga Królewska-zlikwik wano i zniszczono sanktuaria, zakopano dawne przedmioty kultu, dą^ do scentralizowania religii państwowej w Jerozolimie. Reforma posiać ła zapewne dużo większy kontekst; obejmowała także sferę życia go^ darezego i politycznego. Jej celem było wzmocnienie władzy królewskiej i środowiska dworskiego kosztem starych więzów klanowych,silnych wcześniej głównie na terenach wiejskich. W sferze religijnej miała skonsolidować społeczeństwo, zwłaszcza przybyłych^! północy Izraelitów, którzy zapewne wykazywali przywiązanie do swych tradycji religijnych i miejsc z nimi związanych, jak choćby do Betel, które leżało blisko Jerozolimy, ale już w Asyrii, niemniej można je było odwiedzać^ Król-refonnator chciał zapewne te praktyki ukrócić, w pełni zapanować nad ludem mieszkającym w granicach jego państwa, wyraźnie wskazać^JerozoIinu£ siedzibę rodu dawidowego, jako stolicę państwa i centrum życia religijnego,* własną dynastię jako panującą z woli Boga nad całym ludem Izraela, ponieważ z nią związana została boża obietnica^ zgodńi§z którą potomkowie-Dawi-da mieli cieszyć się boską opieką (zobtfM Sm 7, 12-16). Z perspektywy historycznej głoszona za Ezechiasza ideologia domu dawidowego tylko rzutuje na odległą przeszłość, by z większą siłą wzmacniać przeprowadzane reformy polityczne, gospodarcze i religijne. Niewykluczone, że stanowiła ona element szerszego opowiadania-propagandowego, uwzględniającego historię Saula, Dawida i Salomona^ w tym wzniesienje*przez niego świątyni, ponieważ nowa koncepcja zjednoczonego Izraela miała opierać się na dwóch instytucjach — dynastii i świątyni, których historię należało opowiedzieć od nowa i dopasować ją do potrzeb nowej rzeczywistości politycznej, na użytek Ezechiaszowego państwa. ±

Jeszcze większe nadzieje wzbudziła w Judzie wiadomość o śmierci władcy asyryjskiego Sargona II (705 r. p.n.e.) i niepokojach, jakie wybuchły w Babilonii, oraz niepodległościowych dążeniach panstwa-miasta Sydonu. W zaistniałej sytuacji politycznej również Ezechiasz zdecydował się na zerwanie wasalnych relacji z Asyrią i usamodzielnienie królestwa»V jego dalekosiężnych planach zapewne znajdowało się przejęcie panowania nad dawnym królestwem Omiydów, które od blisko dwudziestu lat znajdowało się pod okupacją asyryjską. Wyrazem decyzji króla-reformaSni było pospieszne ufortyfikowanie Jerozolimy i zawarcie przymiera*® państwami [tworzącymi koalicją anty asyryjską. Nowy władca Asyrii, Sanchcrib zareagował na wszystkie działania zmierzające do osłabienia imperium zdecydowanie: stłumił powstanie w Babilonii* a następnie pomaszerował z armią na zachód, rozprawiając się po kolei ze zbuntowanymi wasalami, w tym jJudą, choć samej Jerozolimy nie zajął, ale uniemożliwił Ezechiaszowi udzielenie pomocy miastom jego królestwa* między innymi Lakisz, gdzie doszło do bitwy upamiętnionej przez zwycięskiego króla reliefem w jego pałacu w Niniwie. Ślady odnalezione przez archeologów jednoznacznie wskazują że Lakisz zostało pod koniec VIII wieku pji.e. całkowicie zniszczone. Ocalenie Jerozolimy^ historycznego punktu widzenia nie daje się jednoznacznie zinterpretować. Druga Księga Królewska tłumaczy je w sposób religijny. Asyryjczycy odstąpili od miasta po tym, jak anioł Jahwe zabił 185 tys. śpiących napastników¹. Niekiedy objaśnia się ten pasus, wskazując na zarazę (Herodót mówi o dżumie), która uczyniła spustoszenie w armii Sancheriba. Wprawdzie Ezechiasz nie został pozbawiony tronu, a miasto nie podzieliło losu Lakisz, niemniej przyszło płacić Judzie zwiększony trybut w postacią jak to przedstawia-2 Kri 18,14-16 - 300 talentów srebra i 30 talentów złota. Sumę tę wzięto ze skarbca świątynnego i królewskiego. Nawet król kazał oderwać metalowe obicia drzwi i futryn świątyni jerozolimskiej i podarował je suwerenowi. Źródła asyryjskie korygują wielkość tego trybutu, podnosząc sumę talentów srebra do 800 oraz dodając najżyźniejsze ziemie^ tereny bogatej Szefeli.

Rozmiary poniesionej klęski były zatem ogromne; gospodarka Judy zniszczoną terytorium pomniejszone, ludność zdziesiątkowaną kontakty miądzypaństwo^/e wygasły. W sferze religijnej przetrwała jednak wiara w wybraństwp Izraela, umiłowanie przez Boga dynastii dawidowej, która nie została mimo wszystko zniszczoną i panowanie Boga Jahwe z Syjonu, który ze swą świątyniąnie został naruszony.

Judą stopniowo odzyskiwała wcześniejsze znaczenie gospodarcze, wpisując się na nowo w system handlowy Asyrii Stało się to za następcy Ezechiasza, jego-syna Manassesą który królował - jeśli zaufać danym biblijnym - ponad pięćdziesiąt lat. Choć odbudowywał kraj niemal od podstaw po zniszczeniach spowodowanych najazdem Asyryjczyków i corocznie płacił im trybut, opracował nową strategię gospodarczą polegającą na zorganizowaniu sprawnej administracji i zagospodarowaniu terenów jałowych na Pustyni Judzkiej wzdłuż Morza Martwego oraz w dolinie Beer-Szeby i zakładaniu na nich wiosek. Wzorowa organizacja dworską prowadzony handcl^na skalę międzynarodową (choć kontrolowany przez Asyrię, lecz