DSC04133

400 Krzysztof Pilarczyk

Nie władali w nim jednak potomkowie Dawida, lecz Omriegoj *tolicąjeg₀ nie była-jak tego chcieli późniejsi redaktorzy deuteronomistyczni - wy. brana przez Boga Jerozolima, lecz Samaria.

ZIX wieku p.n.e. pochodzą również pierwsze ślady większych budowli prowadzonych w Jerozolimie* David Ussishkin wysunął nawet hipotezę zresztą nieweiyfikowalną — że w tym czasie zbudowano?tu, w miejscu, gdzie dziś wznosi się wzgórze świątynne, kompleks pałacowo-świątynny wzorowany na samarytańskim* Nie można jednoznaczni® rozstrzygnąć, kiedy zbudowano świątynię jerozolimską, którą Biblia przypisuje Salomonowi. Nie mógł uczynić tego on, ponieważ nie stać było na to przywódcy małej, izolowanej od świata wspólnoty, nie mając na to środków. Mógł co najwyżej dokonać skromnej renowacji dynastycznego sanktuarium, podobnego do innych znanych nam z X wieku p.n.e. na Bliskim Wschodzie. Budowniczy świątyni, o jakiej mówi Biblia, są w zasadzie nieznanej Skalapro-wadzonych przy niej prac musiała zakładać istnieniem sprawnego organizmu państwowego, znacznej siły roboczej, dużych środków finansowych i fachowości. Niemniej słusznym wydaje się przeświadczemte^iuezwylde silnych wpływach Samarii na organizację życia społecznego^ architekturę Jerozolimy, w której powstały w IX wieku p.n.e. pierwsze instytucje państwowe i budowle. Wydarzenia z ówczesnego życia; politycznego^ dworskiego stały się też elementem składowym barwnych opowieściiójDawidzie i Salomonie. Im to po czasie przypisano między innymi impenałne dążenia Omrydów, tym bardziej że kierunki prowadzonej]przez nich ekspansji odpowiadają kulturze arystokratycznej Jerozolima i realiom politycznym IX wieku p.n.e. Gdyby szczegóły te łączyć żX wiekiem p.n.e. i ówczesną zaściankowością judzką, nie ostałyby się one krytyce historycznej. Natomiast kontekst IX wieku p.n.e. w pełni usprawiedh$|jp§ch obecność w opowiadaniach o ojcach monarchii izraelskiej!, po raz pierwszy opracowanych literacko — przynajmniej w pierwotnej formie^- pod koniec VIII wieku p.n.e., w dwieście lat po władaniu Dawida i Salomona, gdy królestwo północne podbite zostało przez Asyryjczykówm Juda wkroczyła w fazę niezależnego, szybkiego rozwoju i wyrosła najedynegodoc-dzica tradycji dawidowych. Wyraz temu dano w bodaj po raz pierwszy spisanej narracji, będącej od nowa nakreśloną historią Izraela, która^miała stymulować opiniępubliczną zgodnie z polityką rządzącej dynastii.

Po zniszczeniu w 722 roku p.n.e. Samarii przez Asyryjczykówjjtrozo-lima ze skromnego miasteczka raptownie powiększyjaj^ę ponad dziesięciokrotnie zarówno obszarowo, jak i ludnościo\^!j fortyfikow^Ł do-

■    prowadzając do Miasta Dawidowegb^odą tunelem Sziloach (Siloam) I tUugości pół kiloraetraize źródła Gichon (upamiętniato zachowana inskryp*

■    _cj_aj program budowlany obejmowafcrównież inne ośrodki, nawet daleko [ oddalone od stoUop Jego; realizacja zaczęła się jeszcze w drugiej połowie

■    yffl wieku p.n.e., gdy decygą króla Achaza Juda weszła w orbitę systemu

■    gospodarczego Asyriijako aktywny partner w wymianie handlowej, stając I się jednocześnie wasalem potężnego imperium. Proces ten nabrał tempa za

■    jego następcy, syna Ezechiasza (koniec VIII i początek VII w. p.n.e.), gdy

■    Juda pozostała ostatnim autonomicznym królestwem na zachód od Jorda-

■    nu, korzystającym z możliwośfci gospodarczych^ przysługujących wasa-

■    łowi Asyrii.-Jejisukce^rozwój stymulowali także uchodźcy z państwa

■    północnego^ której napłynęło Judy po zburzeniu Samarii, przynosząc

■    jednocześnie własne tradycje dynastyczne związane z królem Saulem. Nie

■    można było ich bagatelizowl^bo w systemie gospodarczym Izraelici zaj-

■    mowali istotne znaczeni||(stanowili liczebnie około połowę mieszkańców

■    Judy). Podjętp więó próbę połączenia dwóch tradycji w jedną która stop-

■    ńiowo stawąła^ię oricjalgąihistoriądynastii, która w założeniu odwoływa-I ła się do zjednocżraejfmonarchii^aily zintegrowaćludność nowego w grun-| cie rzeczy państwa. Akcent położono również na rolę stolicy jako świętego I miasta i wybraniaM nim przez Boga Jahwe miejsca na swój tron (ideolo-| 8*^a Syjonu); fęsnii służyłp odwołanie się w historii do Dawida jako tego,

| który sprowadzifedó Jerozolimy arkę przymierza, i do Salomona jako budowniczego wspaiuajejś wiątynr>r głównego ośrodka kultujahwizmu, który

[ staranoj s»g za czasów Ezechiasząuczynić centrum religijnym, likwidując lokalne^ sanktuaria! co- potwierdzają liczne świadectwa archeologiczne.

IZ perspektywy późniejszej redakcji deuteronomistycznej (koniec VH w. p.n.e#)||jkapłański|jl sięgającej początków tzw. drugiej świątyni, oceniono go niezwykle pozytywnięggłównie za reformę religijną, jakiej się podjął.

©mto: usunął wyżyny, potrzaskał stele, wyciął aszery i potłukł węża miedzianego, którego sporządził Mojżesz, ponieważ aż do tego czasu Izraelici składali mu otJaiy kadzielne - nazywając go Nechusztan. W Panu, Bogu Izraela, pokładał nadzieję^ I po nim nie było podobnego do mego między wszystkimi królami Judy, jak i między tymi, co żyli przed nim (2 Kri 18,4-5).

W samej Jerozofimjlnie można było dotąd podjąć badań ąrćheologicz-nyciifj której pozwoliłyby odnieść się <$o kwestii histoiyczności i zakresu reformy religijnej Ezechiasza. Niemniej te prowadzone poza nią na przy-IcładJy Arad, Te! Becr-Szeba i Lakisz, świadczą że w VIII wieku p,n.e.

Religie lurołytneę?

Bliskiego W*efcodu - 36